خدمات بهداشتی اینترنتی برای زنان
احمد کاردان
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات دانشگاه صنعتی امیرکبیر
آسیه درویش
مربی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات پزشکی دانشگاه صنعتی امیر کبیر
کلید واژه ها : زنان، اینترنت، خدمات بهداشتی
چکیده
توسعه فناوری اطلاعات، خود بسترساز توسعه در اغلب شئونات زندگی اجتماعی شده است. آموزش، پژوهش، مشاوره و انواع خدمات از طریق شبکه‌های ارتباطی در دسترس همگان قرار می گیرد. در ارتباط با ارائه خدمات پزشکی در شعب مختلف آموزش، مشاوره، اطلاع رسانی و مانند آنها طرح‌هایی به اجرا در آمده است]1[، ]2[و ]3[. خدمات پزشکی مبتنی بر اینترنت رو به رشد می باشد. تحقیقات نشان داده است که مددجویان به دلایل مختلفی از جمله دسترسی آسان، ناشناخته ماندن، راحت نبودن در ملاقات حضوری برای طرح سوالات حساس، علاقه مند به استفاده از این نوع خدمات می باشند]4[. از آنجا که زنان تقریبا نیمی از جمعیت کشور و نیمی از استفاده کنندگان اینترنت را تشکیل می دهند و به دلیل تفاوت جنسیتی، در بعضی حیطه‌های حساس بهداشتی نیاز به ارائه خدمات محرمانه دارند،
به نظر ضروری می¬رسد تمهیداتی اندیشیده شود تا بهره¬برداری زنان از خدمات بهداشتی مبتنی بر اینترنت افزایش یابد. با توجه به برنامه‌های توسعه فناوری اطلاعات در کشور لازم است مولفه‌های مهم در ارائه خدمات بهداشتی و پزشکی، مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از تجارب دیگران]5[ و ]6[، به تدوین سیاست‌های مربوط به توسعه فناوری اطلاعات در شاخه‌های مختلف اقدام شود.
در این مقاله بر آنیم که با تاکید بر خدمات بهداشتی قابل ارائه به زنان از طریق اینترنت، عامل‌های موثر در این امر را مورد مطالعه و بازبینی قرار دهیم. ابتدا اهمیت دسترسی آسان به خدمات بهداشتی و نقش اینترنت را مشخص می کنیم. سپس زیرساخت‌های ارتباطی مورد نیاز برای ارائه خدمات بهداشتی را در سطح جامعه مورد بررسی قرار می‌دهیم. در ادامه با دسته بندی خدمات در شاخه‌های مختلف به موارد قابل ارائه از طریق اینترنت از جمله آموزش، مشاوره، مراقبت و اطلاع رسانی خواهیم پرداخت. در ادامه الزامات و چالشهای پیش رو را در ایران تشریح نموده و در نهایت با جمع¬بندی مطالب به ارائه عناوین راهکارهایی برای توسعه این امر در ایران خواهیم پرداخت.



1- اهمیت دسترسی آسان به خدمات بهداشتی| و نقش اینترنت در آن
رایانه ابزاری برای ارتباط و دریافت اطلاعات مورد نیاز عموم مردم در هر کجای دنیا می¬باشد. کامپیوتر‌ها چه در منزل و چه در محل کار، به راحتی در هر زمانی که شخص احساس راحتی می‌کند، قابل دسترسی هستند. در تحقیقات متعددی بر روی علت مراجعه به خدمات بهداشتی اینترنتی، یکی از علل اساسی مراجعه، دسترسی آسان ذکر گردیده است ]4[،]7[. گوران و همکاران در سال 2005 تحقیقی تحت عنوان "دلایل مشاوره با پزشک روی اینترنت"، بر روی مراجعین به یک مرکز خدماتی بهداشتی اینترنتی رایگان در سوئد انجام دادند. در بررسی کمی این پژوهش پاسخ سوال "علت مراجعه به مشاوره اینترنتی با پزشک"، به هفت سوال مطرح شده در پژوهش، بر مبنای اولویت: دسترسی آسان، ناشناخته ماندن، مشغولیت زیاد پزشکان برای پاسخ¬دهی سوالات، کمبود وقت برای ملاقات پزشک، مشکل گرفتن نوبت ویزیت، احساس راحت نبودن در ملاقات حضوری و مشکلات مالی بوده است (جدول شماره 1). در بررسی کیفی که به صورت گرانددتئوری انجام شد، به ترتیب اولویت پاسخ‌ها به موارد: امکان دستیابی به نظر دوم، عدم رضایت از خدمات پزشکی قبلی، ارزیابی اولیه مشکل بهداشتی و تصمیم گیری مراجعه به پزشک، آسانی و مسافت و زمان، مطرح نمودن سوالات حساس و خجالت آور و نگرانیها، ارجحیت ارتباط نوشتاری اشاره نمودند (جدول شماره2). نتیجه پژوهش نشان داد علت اولیه مراجعه به خدمات بهداشتی اینترنتی، دسترسی آسان می باشد، ضمنا مراجعه به خدمات بهداشتی مبتنی بر اینترنت برای اشخاصی که خدمات بهداشتی معمولی احتیاجاتشان را پوشش نمی¬دهد یا موجب ایجاد رضایت کامل آنان نمی‌گردد، با ارزش است. از انجا که مردان بیشتر از زنان با تکنولوژی آشنا هستند، انتظار می¬رود بیشتر از خدمات بهداشتی مبتنی بر اینترنت استفاده کنند، اما در این تحقیق از هر 4 نفر، 3 نفر زن بودند، لذا این مطالعه¬ی اختلاف جنس، مطالعات دیگری را که نشان دادند زنان بیشتر از مردان علاقه¬مند جستجوی اطلاعات بهداشتی در اینترنت هستند را تأئید می‌کند]4[. تحقیقات نشان داده زنان بیشتر تمایل دارند در خصوص مشکل حساس بهداشتی خود با خانواده، همسایه، دوست، همکار و افراد دیگر مشورت نمایند. در حالی که آقایان فقط با پزشک خود در این خصوص صحبت می¬کنند]8[. لذا خدمات بهداشتی اینترنتی می‌تواند ضرورت یا نیاز عادتی زنان را در مشاوره با دیگران تأمین نماید. پزشکی از راه دور، تحولی در تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات است که می‌تواند به عنوان وسیله‌ای کارآمد در ارائه مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت به افراد، به خصوص در مواقع بحرانی که استفاده بهینه از زمان حرف اول را می‌زند به کار رود.
با بررسی نکات اشاره شده در بالا می‌توان اهمیت دسترسی آسان به اینترنت را در موارد زیر خلاصه نمود:
اساس تصمیم گیری بهداشتی برای خود و دیگران
توانمندسازی بیماران در مراقبت از خود در منزل
راحت بودن طرح سوالات خجالت آور
ارائه مشاوره سریع در اورژانس ها
پوشش دادن نیاز عادتی زنان در مشاوره با دیگران
افزایش سطح سلامتی و رضایت مراجعه کنندگان
صرفه جویی در زمان و هزینه
غلبه بر محدودیت مسافت در بهره برداری از خدمات بهداشتی

2- زیرساختهای لازم برای ارتباط آسان
در این قسمت در زمینه شبکه‌های ارتباطی، سیستم‌های کمک کننده تشخیصی و ابزارهای تعامل مورد نیاز برای فراهم کردن امکانات ارتباط آسان در ارائه خدمات بهداشتی بحث می¬نمائیم.


1-2- شبکه‌های ارتباطی:
ارتباط سریع و پایدار بین دو مرکز دور و بیمار جهت ارائه خدمات بهداشتی اینترنتی حیاتی می باشد و به همین دلیل تهیه شبکه‌های ارتباطی با قابلیت پیگیری انتقال اطلاعات و اتصال به شبکه‌های دیگر با در نظر گرفتن نکات فنی مناسب مانند پهنای باند، پردازش اطلاعات و امنیت اطلاعات لازم است. اینترنت نمونه ای عینی از یک شبکه کامپیوتری است که میلیون‌ها کامپیوتر در اقصی نقاط جهان را حتی با امکان برقراری ارتباط همزمان به یکدیگر با دستگاه‌های تصویری و صوتی فعال متصل می نماید که لازمه آن داشتن تجهیزات و اتصال اینترنتی پر سرعت می باشد. اینترنت تنها در طول یک دهه و نیم، فرهنگ، جامعه، اقتصاد، آموزش و تقریباً همه چیز را زیر و رو کرده است.
کلاً برای شبکه‌های کامپیوتری نیاز به پروتکل‌هایی است. امروزه پروتکل‌های مهم شامل نگارش چهارم و ششم پروتکل اینترنت هستند. پروتکل اینترنت ، استانداردهای لازم برای ارتباط شبکه‌ها را تأمین می‌کند و روش انتقال پیامها از رایانه ای به رایانه دیگر را مشخص می سازد. IP در حقیقت یک زبان مشترک را برای تمامی رایانه¬ها در اینترنت تعریف می‌کند. جدیدترین پروتکل اینترنت، نگارش ششم آن (IPV6)است که از مزایای جدیدی چون فضای آدرس دهی بسیار وسیع و قابلیت ذاتی رمزگذاری برخوردار است و از سال 2003 به صورت آزمایشی استفاده گردید. یک رایانه می‌تواند چندین واسطه شبکه‌ای داشته باشد که هر کدام آدرس مخصوص به خود دارند و ممکن است هر یک روی شبکه محلی متفاوت دیگری باشند. طبق نگارش چهارم پروتکل اینترنت، استفاده از یک آدرس 32 بیتی در آن واحد، اجازه اتصال296/967/294/4= 232 رایانه را به اینترنت می دهد، اما در عمل تعداد کل رایانه‌ها¬یی که می‌توانند همزمان به اینترنت متصل شوند بسیار بیش از این تعداد است. البته با استفاده از فناوری‌هایی چونProxy ‌ها و NAT تعداد زیادی رایانه می‌توانند از یک آدرس IP مشترک استفاده کنند]9[.
با توجه به موارد ذکر شده مجموعه‌ی متعدد و پیچیده¬ای از عوامل در طراحی صحیح شبکه‌های پزشکی از راه دور و تبادل بدون وقفه اطلاعات از طریق این شبکه‌ها نقش دارند. در نظر گرفتن کلیه این عوامل در زمان طراحی سخت افزار و نرم افزاری شبکه و پیش بینی وضعیت و رفتار شبکه در حالت اختلا ل، امری بسیار مهم بوده و برای ایجاد محیطی امن برای خدمات بهداشتی نیاز به رویکرد دقیقی به امنیت شبکه و قابلیت دسترسی به آن با پهنای باند بالا می باشد.

2-2- سیستم‌های کمک کننده به تشخیص:
در دو دهه گذشته، شاهد ایجاد و رشد انواع روشهای مختلف تصویر برداری نظیر: اولتراسوند، MRI، رادیوگرافی کامپیوتر ، بوده¬ایم که همه این روش‌ها دیجیتالی هستند. این روش‌های تصویربرداری تنها 30 درصد تصاویر پزشکی را تشکیل می¬دهند. تصاویر حاصل از روشهای دیگر، غیر دیجیتال بوده و برای استفاده از آنها در سیستم PACS و رادیولوژی دیجیتال باید به فرم دیجیتال درآیند که این کار با کمک دیجیتایزرهایی همچون: Laser Scanner،Solid State Camera ، Drum Scanner و موارد مشابه صورت می گیرد. تولید کنندگان دستگاه¬های تصویرگری استانداردهای موجود را رعایت نمی¬کنند. به همین دلیل یکی از مشکلات سیستم PACS، دریافت تصاویر به همراه گزارش آنها از دستگاه¬های پزشکی است. برای حل این مشکل از یک کامپیوتر اخذ داده استفاده می‌شود. این کامپیوتر سه وظیفه اصلی دارد :
• گرفتن داده تصویری از دستگاه تصویر برداری
• تبدیل داده دریافت شده به فرمت استاندارد ACR ، NEMA یا DICOM
• ارسال داده‌های استاندارد به کنترل کننده PACS
3-2- ابزارها و روش‌های تعامل:
تکنولوژیهای ارتباطات مدرن مثل پست الکترونیکی، ویدیوکنفرانس، Chat، Discussion Groups و Fax با تأکید بر مسائل قانونی و شرعی و اخلاقی ابزارهای مناسبی برای ارائه خدمات و مشاوره بهداشتی اینترنتی می باشند.
به منظور حفظ اسرار مددجو و دستیابی زنان به یک سیستم مطمئن برای مشاوره و دریافت پاسخ محرمانه، ضروری به نظر می¬رسد که امکانات تالارهای بحث اختصاصی یا بحث گروهی با تصویر Avetar، Voice Chat و ایمیل مطمئن فراهم گردد.
پست الکترونیکی : با افزایش کاربران اینترنت، استفاده از ایمیل به عنوان ابزار ارتباطی بین پزشک و بیمار نیز افزایش یافته است. روبرت جی بروکس و همکاران در مطالعه¬ای تحت عنوان "استفاده پزشکان و بیماران از ایمیل و فاکتورهای موثر بر ارتباط الکترونیکی" در سال 2006 در فلوریدا، نتیجه گرفتند که بیماران و پزشکان هر دو نیازمند آموزش در خصوص فواید و محدودیت‌های ارتباط با ایمیل می باشند]6[. تحقیقات نشان داده که خانمها و پزشکان جوانتر و دانشگاهی بیشتر تمایل به استفاده از ایمیل برای ارتباط با بیماران داشتند]10[. نتیجه تحقیق لارنس بیکر و همکاران، تحت عنوان "استفاده از اینترنت و ایمیل برای اطلاعات مراقبت بهداشتی" در سال 2003 در امریکا نشان داد از ایمیل به طور معمول برای ارتباط، بسیار استفاده می‌گردد. اما در این تحقیق استفاده از ایمیل برای ارتباط بین پزشک و بیمار ضعیف می¬باشد و میزان آن 6% تخمین زده شده است. این مطالعه نشان داد انتقال اطلاعات می‌تواند حداقل در بعضی شرایط برای بیماران مفید واقع شود]2[.
ویدیوکنفرانس : درمان از راه دور در زمان قدیم به صورت ارتباط نوشتاری بوده است و امر جدیدی نیست. اما با توسعه کامپیوتر و تکنولوژی، ویدیوکنفرانس با ارتباط تلفنی، کامپیوتری و انتقال واقعی و همزمان اطلاعات، انتقال اطلاعات و فناوری‌های ارتباطاتی را با هم ادغام می‌کند. اکنون اصطلاح بهداشت الکترونیکی برای انعکاس ادغام فناوری‌های نوین، ضمن در نظر گرفتن توسعه منافع آن استفاده می‌گردد]11[. امروزه ویدیوکنفرانس از ابزارهای آموزش و مشاوره بهداشتی، خصوصا در مناطق روستایی می باشد و ساختن یک فضای زیربنای اقتصادی بر مبنای شکل امنیتی و همچنین ایجاد یک فضای مشترک قابل دسترسی که قبلا توسط محققین و متخصصین در مناطق محتلف جغرافیایی قابل دسترسی نبود، انتظار می رود ]12[.
گروه‌های مباحثاتی : مطالعات نشان داده برای حمایت بیماران، موضوعات قابل بحث در انواع بیماری‌ها در گروه‌های حمایتی روی اینترنت بسیار زیاد است. حمایت روحی نیز از این طریق میسر می‌گردد. چرا که بسیاری از بیماران به دنبال گوش شنوا برای طرح مسائل خود هستند. در یک گروه مباحثاتی می‌توان سوالات و پاسخ‌های صدها یا هزاران بیمار یا مراجعه کننده دیگر را مشاهده نمود. اما در انتقال اطلاعات از طریق اینترنت و گروه مباحثاتی، باید به دریافت اطلاعات از منبع موثق نیز مطمئن شد]3[.
جادیت ان لاسکر و همکاران در مطالعه¬ای تحت عنوان "نقش اجتماع گروه روی خط که به بیماری کمیاب مبتلا هستند"، عده¬ای از مردم را که به یک بیماری نادر کبدی و ضعف سیستم ایمنی مبتلا می¬باشند در گروهی جمع نمودند]7[. این بیماری(سیروز کبدی)، بیشتر خانم‌های بالای 40 سال را مبتلا می‌کند. بنابراین، علل مراجعه افراد به اینترنت را به شرح زیر یافتند:
• رفع احتیاجات پزشکی و روانشناسی اجتماعی
• تثبیت اطلاعات از طریق اینترنت
• توسعه گروه روی خط
با بررسی موارد بالا می‌توان نتیجه گرفت اینترنت یک ابزار مهم در انتقال اطلاعات و تجربیات بیماری و همچنین یک منبع اطلاعات و حمایت افراد از جنبه بهداشتی می¬باشد. این پژوهش، از مزایای گروه روی خط، نه تنها دسترسی آسان مردم مناطقی که دور از مذاکرات گروهی چهره به چهره هستند را بیان میدارد، بلکه به ایجاد امکان دستیابی به مذاکرات گروهی، برای افرادی که حتی با نزدیک بودن به محل این گونه گردهمایی‌ها، قادر به شرکت در آن نیستند، نیز اشاره می¬نماید]7[.

3- زمینه‌های ارائه ی خدمات بهداشتی خاص زنان
ارائه خدمات بهداشتی مانند آموزش‌های عمومی و تخصصی، مشاوره و مراقبت‌های بهداشتی و اطلاع¬رسانی برای زنان منجر به افزایش اطلاعات و موجب پیشرفت سلامت زنان می‌گردد. لذا در اینجا، ارائه خدمات بهداشتی در این زمینه‌ها را به اختصار بررسی می¬نمائیم.

1-3- آموزش‌های عمومی و تخصصی:
با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات و امکان برقراری ارتباط از طریق اینترنت، مقوله آموزش الکترونیکی به عنوان مهمترین نوع آموزش از راه دور در آمده است. آموزش، آینده درخشانتری فراهم می نماید. به ما می¬آموزد ورای نادانی، خرافات، و تعصب را ببینیم و فرهنگ‌هایی غیر از آن خود را درک کنیم و به آنها احترام بگذاریم. مطالعات روی جمعیت کلینیک‌های عمومی نشان داده است که سیستم‌های آموزشی بیماران در اینترنت می‌توانند رضایت بیمار را افزایش بدهند و روی رفتار‌های کمک به خود تأثیر بگذارند]13[.
مزایای آموزش از راه دور:
 دسترسی§ به آموزش در منزل
 آموزش مراقبت بهداشتی§
 آموزش نیروی کار بهداشتی§
§ جلوگیری از شیوع بیماری
 صرفه جویی در زمان و هزینه§

2-3- مشاوره بهداشتی:
مشاوره از راه دور به دلیل سادگی و گستردگی کاربرد، بیشترین سهم از خدمات بهداشتی اینترنتی را به خود اختصاص داده است. از تمام امکانات ارتباطی اعم از تلفن، فاکس، پست الکترونیکی، گفتگوی اینترنتی، صفحه پیغام و موارد مشابه، می‌توان جهت مشاوره از راه دور بدون محدودیت‌هاى زمانى بهره جست. البته این نکته را باید در نظر داشت که اینترنت، حد و مرزی ندارد و باید از اطلاعــــات نا مطمئن و سایت‌های فاقد اعتبار پزشکی حذر کرد.
ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و مراقبتی، از طریق اینترنت و فناوری‌های ارتباطی، اطلاعات و نصایح بهداشتی ارائه می¬دهند که یک سرویس جدید آن مشاوره می¬باشد. تاکنون این مشاوره‌ها بیشتر به صورت نوشته با استفاده از پست الکترونیکی در ارتباطات یا بوسیله سرور‌ اینترنت بوده است. در تحقیق گوران و همکاران، سرویس پرسش از دکتر، فرصتی را ایجاد نمود که پرسش¬کننده، ناشناخته بماند. مشاوره پزشکی در صورتی که قبلا خدمت گیرنده و خدمت دهنده با هم ارتباطی نداشتند، بسیار مورد استقبال قرار گرفت]4[. فراهم نمودن فضای امن برای خانم‌های مبتلا به ایدز و یا خانم‌های باردار که دچار اعتیاد می¬باشند و همچنین فراهم نمودن محیطی امن با حفظ حریم بیماران نیز فرصتی برای مشاوره و دریافت خدمات پزشکی مربوطه ایجاد می نماید. اکنون در ایران سایتهای متعددی در زمینه مشاوره ارائه خدمت می¬نمایند که در اینجا به بعضی از موارد اشاره می‌گردد. به طور نمونه می‌توان به مشاوره مسائل بهداشتی کودکان]14[ و مشاوره قبل از بارداری با هدف آشنایی والدین در رابطه با مسائل بهداشتی و پزشکی کودکانشان و ارائه خدمات و مراقبتهای بارداری، تنظیم خانواده و نوزادان برای زنان در سایت دانشگاه علوم پزشکی تهران اشاره نمود. علاوه بر دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور که اکثراً ارائه خدمات مشاوره¬ای اینترنتی برای عموم مردم می¬نمایند می‌توان مواردی مانند پـایگاه الکتـرونـیکی خـدمات پـزشکی ایـران ]15[، انجمن درمانگران ایران]16[، پایگاه جامع اطلاع¬رسانی پزشکی ایران سلامت]17[، دفتر مرکزی مشاوره معاونت دانشجویی وزارت علوم تحقیقات و فناوری ]18[، مرکز بهداشت و درمان دانشگاه تهران ]19[ که اکنون در امر ارائه خدمات مشاوره ای رایگان در حیطه بهداشت و پزشکی فعال می¬باشند. و همچنین از موارد دیگر مانند سایت نیکصالحی]20[ و سایت اف]21[ را می توان نام برد. به عنوان نمونه¬ای دیگر، می‌توان به سرویس مشاوره مستقیم تلفنی و بیمه خدمات درمانی ملی در ایران و انگلستان ]22 [اشاره نمود.
در موارد بالا ارائه خدمات مشاوره¬ای تا حدود زیادی مفید می باشد اما اکثراً محدود به نوشتار است و بررسی از نظر حفظ امنیت اطلاعات حساس و مشخصات بیمار و تجهیز به ابزارهای ویدیوکنفرانس و گروه‌های مباحثاتی نیز برای ارتقای کیفیت به نظر ضروری می¬رسد.

3-3- مراقبت‌های بهداشتی:
اکنون پزشکان مى توانند بدون مراجعه حضورى، تصویر رادیولوژى اعضاى بیماران و سایر اطلاعات آنان را از راه دور دریافت کنند و براى بیماران خود نسخه الکترونیکى بپیچند. ارسال online یا offline تصاویر پزشکی، سیگنال‌های حیاتی بیمار به صورت ویدئوکنفرانس، رادیولوژی از راه دور، پاتولوژی از راه دور، کاردیولوژی از راه دور و مراقبت‌های خانگی از راه دور از روش‌های مراقبت از راه دور است. امروزه با وجود نرم¬افزار‌های آسان می‌توان از وضعیت بیمار در منزل مطلع گردید. لذا این روش می‌تواند طول مدت بستری بیمار را در بیمارستان کاهش داده و موجب اطمینان خاطر و رضایت بیمار از تحت نظر پزشک بودن گردد.
جان فورکنر دان در مقاله خودمراقبتی اینترنتی بیماران در سال 2003 در خصوص تجهیزات مراقبتی بیماران از راه دور به ابزار مختلفی که به مدیریت سلامتی بیماران در خودمراقبتی در منزل کمک می نماید، اشاره می‌کند. مانند تعیین میزان قند خون به وسیله ابزار الکترونیکی و گزارش نتیجه با فشار دکمه موس به مراقب بهداشتی، تعیین میزان وزن بیماران قلبی با وزنه الکترونیکی و در صورتی که وزن آنان از حد متعادل افزایش یافت به مراقب بهداشتی خود همزمان گزارش کنند. یک لباس الکترونیکی قابل پوشیدن می‌تواند ضربان قلب و تنفس را به اینترنت منتقل کند. یک دوربین کوچک به سایز قرص می‌تواند بلعیده شود و تصاویر لوله‌های گوارش را به اینترنت منتقل کند. ضمناً اظهار می دارد این ابزار نیازمند تحقیقات بیشتری در حیطه کارآیی و هزینه دارند علاوه بر اینکه نیاز به زمان طولانی برای پذیرش توسط بیماران دارند]3[.

4-3- اطلاع رسانی:
در حال حاضر فناورى‌هاى نوین ارتباطى حجم بالایى از اطلاعات را در کمترین فضاى ممکن ذخیره و نگهدارى مى کنند و در هر زمان که نیاز باشد، آن را به مخاطبان ارائه مى کنند. یک نمونه از پیشرفت‌هاى اخیر در زمینه انتقال اطلاعات، شامل تکنولوژى افزایش پهناى باند امواج (مانند استفاده از الیاف نورى) براى ارسال و دریافت همزمان حجم عظیمى از اطلاعات گوناگون شنیدارى، نوشتارى، داده اى و تصاویر است. تحقیقات نشان داده است استفاده از اینترنت می‌تواند دانش بیماران را در مورد شرایط سلامتی خود افزایش داده، روش مدیریت سلامتی آنها را تغییر دهد و آنها را قادر نماید در مواردی از خود¬مراقبتی تصمیم¬گیری نمایند. ضمنا استفاده کنندگان از این خدمات با داشتن مهارت IT بهتر می‌توانند از اطلاعات استفاده نمایند]3[.
اینترنت و فناوریهای ارتباطات به زیر¬ساخت‌های سیستم مراقبت بهداشتی کمک نموده و از طریق ارائه اطلاعات بهداشتی سطح سلامت جامعه را افزایش می¬دهد و به تکمیل سیستم‌های پژوهشی، آموزشی و خدمت¬رسانی به خوبی بازارهای بین¬المللی تولیدی و خدماتی کمک می¬نماید و از طریق یک کتابخانه مجازی، دسترسی به کتب پزشکی و بهداشت عمومی الکترونیکی و دسترسی به نتایج پیشرفته¬ترین تحقیقات و تجربیات پزشکی و اطلاعات دارویی در کشورهای توسعه یافته را فراهم می¬نماید]5[.
مراجعه¬کنندگان به اینترنت که در جستجوی اطلاعات بهداشتی می¬باشند، در خصوص تکنولوژیهای جدید کمک کننده به مراقبت بهداشتی نیز اطلاعات جدیدی دریافت می¬دارند.

4- ضرورت‌ها و الزامات(چالش¬ها)
توانایی دستیابی به چشم انداز جامع آینده از سلامتی، بستگی به ابتکارات تحقیقاتی حاضر و نقش زیرساخت‌های اطلاعاتی در حمایت مراقبت بهداشتی دارد. شناسایی چالش¬های ارائه خدمات بهداشتی به منظور تلاش برای از میان برداشتن موانع، ضروری می¬باشد. در اینجا به مواردی از این چالش¬ها مانند امنیت اطلاعات، آموزش‌های عمومی زنان و مسائل حقوقی اشاره می¬نمائیم.

1-4- امنیت اطلاعات:
مهم‌ترین مزیت و رسالت شبکه‌های رایانه‌ای، اشتراک منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و دستیابی سریع و آسان به اطلاعات است. کنترل دستیابی و نحوه استفاده از منابعی که به اشتراک گذاشته شده‌اند، از مهم‌ترین اهداف یک نظام امنیتی در شبکه است. برای حفظ حریم خصوصی بیماران می‌توان از ترکیب فناوری‌های متنوع امنیتی، برای تشکیل فناوری‌های امنیتی قوی در زمینه امنیت اطلاعات استفاده نمود. مثلاًً در آینده نزدیک با ترکیب دیوار آتش، نظام‌های آشکارساز نفوذی و فناوری‌ پویشگرهای ضد ویروس، به تشکیل یک فناوری نیرومند در زمینه امنیت اطلاعات خواهیم رسید. برای یک سازمان، شناختن فناوری‌های امنیتی برای اطلاعات بسیار مهم است. با استفاده از این شناخت می‌توان به تدوین خط ‌مشی‌های امنیتی با توجه به نوع و حساسیت اطلاعات سازمان اقدام نمود]23[.
حفاظت از اطلاعات دیجیتالی و ممانعت از سوء¬استفاده و تجاوز به حریم شخصی افراد، زیر بنای توسعه کاربرد خدمات بهداشتی اینترنتی می باشد. مطالعات متعددی نشان می¬دهند که یکی از مشخصه‌های عمده که هر فردی در ارتباط با مراقبت بهداشتی مربوط به موضوعات حساس، مانند امور جنسیتی می طلبد، دسترسی به خدمات قابل اعتماد است. به طور مثال مطالعه نشان داده است بین 8 تا 31% از نوجوانان به دلیل نگرانی انتقال اطلاعات خصوصی خود به خانواده یا دیگران در امر مراجعه به مراکز بهداشتی و درمان تأخیر نموده¬اند. همچنین نتایج تحقیقات نشان داده است نوجوانانی که اطمینان از محفوظ ماندن اطلاعاتشان دارند بیشتر علاقه¬مند بحث در موضوعات حساس بهداشتی می باشند]24[.
به منظور حفظ امنیت اطلاعات خانم‌هایی که برای دریافت خدمات بهداشتی به اینترنت مراجعه می نمایند مقتضی است ضمن رعایت اخلاق پزشکی، اسرار مددجو از بیماران دیگر و یا در مواردی از پزشکان مرد محفوظ بماند و با رمز گذاری از دسترسی به آن و تغییر مربوطه جلوگیری شود. برای دستیابی زنان به یک سیستم مطمئن برای مشاوره و دریافت پاسخ محرمانه، لازم است امکاناتی همچون بحث اختصاصی یا گروهی به وسیله محاوره صوتی و پست الکترونیکی مطمئن فراهم گردد. بعنوان مثال برای ایجاد فرصت ارتباطات امن بین استفاده کنندگان سیستم مراقبت بهداشتی اینترنتی، اطلاعاتی مانند عکس، سیگنالها(منحنی‌ها) و گزارش آزمایش می‌توانند با یک یا چندین امضای دیجیتالی در سیستم DICOM قرار داده شوند]25[.
در خصوص بیماران مبتلا به ایدز، خانم‌هایی که سوالات خاص در خصوص بیماریهای زنان دارند، صدمه دیدگان خشونت خانوادگی، متقاضیان خدمات حساس پزشکی مانند ترک اعتیاد، مسائل جنسی، بهداشت روان و بی¬حرمتی‌های مربوطه که تمایل دارند خانواده یا دیگران از اسرار آنان مطلع نگردند، امنیت و حفظ اطلاعات از دسترسی دیگران بسیار اهمیت دارد. برای امنیت پرونده الکترونیکی ، یک عدد مشخص شخصی (PIN) و یک الگوریتم رمز/گشایش رمز استفاده می‌گردد. این عدد امن ما را قادر می¬سازد از ایمیل قراردادی استفاده نماییم.

2-4- آموزش‌های عمومی زنان
با ایجاد ابزار ارتقاء سلامتی و مراقبت بهداشتی الکترونیکی، فراهم نمودن امکانات دسترسی مردم به این ابزار ضروری به نظر می¬رسد. لذا بررسی و ارتقای سواد الکترونیکی یکی از راهکارهای مفید خواهد بود.
کامرون دی نورمن و همکاران در سال 2003 در کانادا در دانشگاه تورنتو در مقاله سواد بهداشت الکترونیکی مدلی از سواد بهداشت الکترونیکی که شامل قابلیت جستجو، یافتن، درک¬کردن و برداشت اطلاعات بهداشتی از منابع الکترونیکی و بهره¬بری از دانش برای حل مشکلات بهداشتی می باشد ارائه می دهد]1[. این مقاله به ترکیب شش مدل از سواد برای دست یافتن به مهارتهای مورد نیاز ایجاد تجربه استفاده از بهداشت الکترونیکی اشاره نموده که جالشهای بهداشت الکترونیکی در نقاط جغرافیایی با سواد پایین را نمایش می¬دهد.
1- سواد سنتی : نوشتن و خواندن- دانستن زبان انگلیسی- هنر استفاده از اینترنت
2- سواد اطلاعات : فردی که اطلاعات خوبی دارد از چگونگی سازماندهی دانش، استفاده نمودن از اطلاعات و بهره¬مند نمودن دیگران، مطلع می¬باشد.
3- سواد رسانه : هنری که مردم را قادر می سازد که ایجاد ارتباط با بیرون از منزل و شنوندگان دیگر نموده و اطلاعات را در یک مجموعه سیاسی و فرهنگی قرار داده و از انواع رسانه‌ها، پیام‌هایی دریافت نماید.
4- سواد بهداشتی : بیمارانی که به اندازه کافی سواد بهداشتی دارند می‌توانند بخوانند، درک کنند و در حیطه اطلاعات بهداشتی عمل کنند و تصمیم گیری بهداشتی نمایند. و بدون این اطلاعات، اشخاص ممکن است دچار مشکلاتی در اجرای خود مراقبتی در استفاده از خدمات بهداشتی اینترنتی گردند.
5- سواد کامپیوتری : سواد کامپیوتری به توانایی از استفاده از کامپیوتر برای حل مشکلات اطلاق می‌گردد.
6- سواد علمی : سواد علمی به معنی درک طبیعت، اهداف، روشها و محدودیت‌های اجرا و سیاست‌های تولید دانش در یک روش سیستماتیک می¬باشد. جنبه‌های اجتماعی و سیاسی علوم که بعداً مورد توجه قرار می¬گیرند، عکس¬العمل‌هایی به درک اولیه علم می¬باشند. درک اطلاعات بهداشتی الکترونیکی مبتنی بر علم، ممکن است یک چالش سازمان یافته ایجاد نماید. سواد علمی به افراد اجازه می¬دهد بدانند علم چگونه به عمل در می¬آید.
ادغام این شش سواد با همدیگر، هنر رویارویی با بهداشت الکترونیکی را فراهم می آورد]1[.
به نظر می¬رسد برای دستیابی مناطق دوردست به بهداشت الکترونیکی نیاز به مجهز نمودن مردم این مناطق به شش سواد مذکور می¬باشد. اما با توجه به اینکه این امر به سادگی و در زمان کوتاه امکان¬پذیر نمی¬باشد، می‌توان این چالش را با تجهیز مراقبین بهداشتی مناطق دور تا حدود زیادی برطرف نمود.

3-4- مسائل حقوقی:
استفاده از تکنولوژی اطلاعات پیشرفته برای ارائه خدمات بهداشتی به اماکن دور، هنگامی که ارائه دهنده خدمت در یک استان یا کشور و گیرنده خدمت در استان یا کشور دیگر است، انتقال گزارش بیمار و عبور اطلاعات از مرزهای ملی، نمایانگر اهمیت اخلاق و مسائل قانونی می¬باشد.
امروزه با محرمانه ماندن و اعتقاد بیماران در مراقبت بهداشتی به صورت غیر¬رسمی برخورد می‌شود و قوانین کمی در این خصوص وجود دارد. گزارش‌های کاغذی موجب پراکندگی اسرار مددجو می‌گردد. زمانی که انستیتوهای مراقبت بهداشتی به سمت آینده¬ای پیش می¬روند که همه اطلاعات در پرونده الکترونیکی نگهداری شود، پراکندگی اسرار، با انتظارات مردم تناقض دارد. البته قوانینی وضع گردیده که نگهداران اطلاعات پزشکی مسئول حفظ امنیت اطلاعات و حفظ اسرار محرمانه بیمار هستند. ولی هنوز برای نگهداری اطلاعات کمبود قوانین وجود دارد. اغلب انستیتو‌ها در مقابل پذیرش قوانین به سختی مقاومت می¬کنند. اما انتظار می¬رود در آینده نزدیک، روشهای معتبری برای کامل شدن اجرای مقررات قانونی و بر¬آورد انتظارات بیماران اعمال گردد]26[.
در مقاله دیگری]27[ تحت عنوان "تأثیر آیین نامه مسائل محرمانه بهداشتی بر سلامت زنان در خصوص سیاست‌های حفظ اسرار ملی" اشاره می‌شود به اینکه دپارتمان خدمات انسانی و سلامتی امریکا ، مقررات نهایی مسائل محرمانه بهداشتی را در دسامبر 2000 متعاقب پذیرش اختیار مسئولیت توسط بیمه بهداشتی منتشر کرد. به طور معمول این مقررات، محدودیت‌هایی بر نحوه استفاده اطلاعات و گزارش بهداشتی بیماران قرار می¬دهد و حقوق جدیدی را مانند حق بازرسی، کپی و اصلاح کردن گزارش پزشکی خودشان برای مردم ایجاد می¬نماید. این آیین نامه مسیری در تلاش حمایت مسائل محرمانه اطلاعات بهداشتی ایجاد نموده که با افزایش اعتماد بیماران به محرمانه ماندن اطلاعات، بر کیفیت مراقبت می¬افزاید و اهمیت پنج حیطه زیر را توضیح می¬دهد:
1- محفوظ ماندن اطلاعات بهداشتی نوجوانان
2- محفوظ ماندن اطلاعات حساس بهداشتی
3- محفوظ ماندن اطلاعات صدمه دیدگان از خشونت خانوادگی
4- حمایت علیه افشای غیر مقتضی توسط ارائه دهنده خدمات
5- حمایت خانم‌های باردار مبتلا به اعتیاد علیه گزارشات به مراکز قانونی
به طور مثال مطالعات زیادی نشان داده دسترسی به خدمات قابل اعتماد منجر به مراجعه منظم نوجوانان برای طرح مسائل حساس بهداشتی می‌گردد ضمنا صدمه دیدگان خشونت خانوادگی و یا خانم‌های باردار مبتلا به بیماری ایدز یا اعتیاد، ممکن است تأکید بر محفوظ ماندن مسئله داشته باشند. لذا تا زمانیکه حفظ اسرار مغایرتی با قانون نداشته باشد و منجر به صدمه به سلامتی فرد نگردد باید محفوظ بماند، در غیر این صورت با اطلاع بیمار فاش گردد. این موضوع برای مددجو چالشی است که ممکن است از مراجعه و درمان و ابراز حقیقت خودداری نماید و بدین وسیله نتواند از مراقبت بهداشتی مورد نیاز و یا مشاوره بهره‌مند گردد. بهره¬مندی از خدمات بهداشتی اینترنتی می‌تواند در رفع این چالش مفید واقع گردد]27[. گزارش دپارتمان جنسیت، زن و سلامتی که سعی بر این دارد نشان دهد نکات مهمی مانند فقر، عدم برابری قدرت ارتباطی در زن و مرد و کمبود تحصیلات، از دسترسی میلیونها زن به مراقبت بهداشتی و بهترین امکانات بهداشتی ممانعت می‌کند، اهمیت دسترسی زنان به امکانات بهداشتی را بیشتر مورد توجه قرار می دهد]28[.

5- جمع بندی
یکی از معیارهای اصلی توسعه، حفظ سلامتی انسان است. توان بالقوه‌ی زیرساخت‌های ارتباطی در استفاده‌ی بهینه از زمان، هزینه، انرژی و مسایلی از این دست، سبب شده است که خدمت پزشکی از راه دور مطرح شود. پزشکی از راه دور، مفاهیم بسیار گسترده‌ای از دیدگاه‌های فناوری ارتباطات و خدمات پزشکی را در¬بر¬می¬گیرد.
در ایران، گستردگی توزیع اقلیمی بیماران، فقدان تجهیزات و توزیع غیر یکنواخت آنها در سطح کشور، کمبود متخصصان مجرب در حوزه‌های گوناگون پزشکی و موارد مشابه همگی سبب می شود تا ارزش به کارگیری خدمات پزشکی از راه دور‌، هر چه بیشتر روشن شود.
این خدمات، به دلیل کاهش هزینه‌ها، کاهش مدت انتظار، کاهش یا حذف مسافرت‌های غیر¬ضروری، بهبود مشاوره‌ها و استفاده از اظهار نظر ثانویه، امکان ایجاد خدمات جهانی، کاهش فشارهای روحی، امکان ایجاد خدمات آموزشی و تعلیمی، بازگشت سرمایه، استفاده‌ی بهینه از متخصصان و تجهیزات و مواردی از این قبیل، موجب بهبود روابط اجتماعی و اقتصادی می شود. توجه به تضمین کیفیت خدمات پزشکی از راه دور از مباحث بسیار با اهمیت در این حوزه است. بدیهی است، از این رهگذر توجه به حقوق بیماران از دیدگاه قانونی و حفظ امنیت برای اطلاعات ارسالی بین مراکز ارتباطی، میزان مقبولیت خدمات درمانی در واحدهای متحرک و همچنین تصویب مواد قانونی مورد نیاز برای ارایه‌ی این خدمات، ضروری می‌باشد.
بنابراین نتیجه می گیریم استفاده از خدمات بهداشتی الکترونیکی در کشوری که با افزایش بی رویة جمعیت روبرو بوده است و پراکندگی این جمعیت در نقاط مختلف شهری و روستایی، در حالی که ساختن مراکز درمانی و فرستادن پزشکان متخصص برای آنها بسیار هزینه بر و زمان گیر است، می¬تواند بسیار مفید باشد. اما باید بدانیم برای انجام هر حرکت نو باید پیش نیاز‌های آن را فراهم کرد که موارد زیر نمونه‌هایی از این پیش نیاز‌ها می باشند.
راهکارهای توسعه خدمات بهداشتی اینترنتی زنان:
- افزایش پهنای باند
-تجهیز خانه‌های بهداشت روستایی به اینترنت
- آموزش سواد بهداشت الکترونیکی به مراقبین بهداشتی مستقر در مراکز بهداشت روستایی و شهری
- افزایش امنیت اطلاعات با رمزگذاری
- ایجاد یک پورتال ویژه ملی مشاوره و آموزش رایگان خاص زنان
- ایجاد نگرش مثبت به استفاده از رایانه در میان تمام اقشار جامعه
- ایجاد تسهیلات تجهیز مردم به رایانه
- آموزش رایانه و اینترنت به گروه درمان
- آوردن اینترنت به مراکز درمانی
- تشکیل شبکه بیمارستانی ( Hospital Network)
- آموزش رایانه به زنان
- توجه به نیازهای خدمات بهداشتی زنان و حفظ محرمانگی اطلاعات





6- جداول:
جدول شماره1
راحتی- مناسب بودن- دستیابی آسان Convenience 52%
نا شناخته ماندن anonymity 36%
مشغولیت زیاد پزشکان doctors too busy 21%
نداشتن وقت برای رفتن به دکتر Difficult to find time to visit a doctor 16%
مشکل گرفتن نوبت ویزیت Difficulty to get an appointment 13%
نداشتن احساس راحتی در ویزیت حضوری Feeling uncomfortable when seeing a doctor 9%
عدم توانایی پرداخت ویزیت دکتر Not being able to afford a doctors visit 3%

جدول شماره2
Second Opinion 31%
Discontent With Previous Doctors 29%
Primary Evaluation of a medical Problem 15%
Convenience| Distance| and Time 14%
Embarrassing Concerns and Worries 4%
Preference for Written Communication 4%
7- مراجع:
1- Cameron D. Norman| PhD| Harvey A Skinner | PhD| CPsych| 2006| “eHealth Literacy: Essential Skills for Consumer Health in a Networked World”| JMIR| Vol. 8| No. 2. Retrieved 20 July 2006 from: http://www.jmir.org/2006/2/e9/

2- Laurence. Baker|PhD| Todd H. Wagner| PhD| Sara Singer| MBA| M Kate Bundorf| PhD| MBA| MPH| 2003| “Use of the internet and E-mail for Health Care Information”| Journal of American Medical Association(JAMA)| Vol. 289. Retrieved 4 Aug 2006 from: http://jama.ama-assn.org/cgi/content/abstract/289/18/2400

3- June. Forkner-Dunn| PhD| 2003| “Internet-based patient self-care: the Internet
generation of health care delivery”| JMIR| Vol. 5. Retrieved 17 Aug 2006 from:http://www.jmir.org/2003/2/e8/

4- Goran Umefjord| MD; Goran Petersson| MD| PhD; Katarina Hamberg| MD|
PhD|2002| “Reasons for Consulting a Doctor on the Internet: Web Survice
Users of an Ask the Doctor Service”| Retrieved 30 July 2006 from:http://www.jmir.org/2003/4/e26/

5- Ann C Seror| PhD| 2006| “A case Analysis of INFOMED: Cuban National Health Care Telecommunications Network and Portal” | Department of Management| Faculte des Sciences de I’ Administration| Universite Leval| Pavillon Palasis-Prince| Cite Universitarie| Quebec| QC G 1 K 7P4| Canada| Retrieved 17 Aug 2006 from : http://www.jmir.org/2006/1/e1/

6- Robert G Brooks| MD; Nir Menachemi| MD| MPH| 2006| “ Physicians’ Use of
Email With Patients: Factors Influencing Electronic Communication and Adherence to Best Practices”| FLORIDA State University College of Medicine| Tallahassee| FL| USA| JMIR| Vol. 8| Retrieved 4 Aug 2006 from: http://www.jmir.org/2006/1/e2/

7- Judith N Lasker| PhD; Ellen D Sogolow| PhD; Rebecca R Sharim| 2005|“The Role of an Online Community for People With a Rare Disease: Content Analysis of Messages Posted on a primary Biliary Cirrhosis Mailinglist”| Retrieved 30 July 2006 from: http://www.jmir.org/2005/1/e10/

8-Angie Hart| DPhil|MPhil| BA| Dip Psych Councelling;Flis Henwood| BA (Hons)|
MSc| PhD; Sally Wyatt| BA(Hons)| MA| PhD| 2004| “The role of the internet in
patient-practitioner Relationships: Findings From a Qualitative Research
Study”| University of Brighton| UK| Retrieved 28 July 2006 from:
http://www.jmir.org/2004/3/e36/

9- راهنمای امنیت فناوری اطلاعات، مترجمیـن: مهدی میردامادی- زهرا شجاعی- محمد جواد صمدی، شرکت انتشارات گل واژه، دبیرخانه شورای عالی اطلاع رسانی، چاپ اول 1384.

10- Gaster B| Knight CL| DeWitt DE| Sheffield JV| Assefi NP| Buchwald D.| 2003 May| “Physicians’ use of and attitudes toward electronic mail for patient communication”| JGen Intern Med| 18(5):385-389. Retrieved 4 Aug 2006 from: http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&pubmedid=12795738

11- http://www.ids-healthcare.com

12- Birden H| page S.| "Teaching by videoconference: a commentary on best practice for rural education in health professions"| Rural and Remote Health 5 (online)|2005:236.

13- Matarrese P| Helwig A.|(2000)| “The development and assessment of web-based health information for a corporate Intranet-a pilot study”| Proc AMIA Symp| 551-5| Retrieved 17 Aug 2006 from: http://www.amia.org/pubs/symposia/D200034.PDF

14 - http://www.koodakan.org/Cnslt/index.htm
15 - http://www.iranems.com
16 - http://www.iranhealers.com
17 - http://www.iransalamat.com
18 - http://www.iransco.org/PayamMoshaver.asp
19 - http://his.ut.ac.ir
20 - http://www.niksalehi.com
21 - http://www.efe.com
22 - http:// www.ageconcern.org.uk و www.multikulti.org.uk

23- مریم اسدی، فناوری‌های امنیت اطلاعات: با یک د‌یدگاه طبقه‌بند‌ی،فصلنامه علوم اطلاع‌رسان‌ی، دوره 20شماره سوم و چهارم (بهار و تابستان 1384) 1-16

24 - National Privacy Principles Extracted from the Privacy Amendment (Private Sector) Act 2000| Retrieved 15 Aug 2006 from:http://www.privacy.gov.au/publications/npps01.html

25 - K. P. Lee| PhD| Jingkun Hu| MS| 2003| "XML Schema Representation of DICOM Structured Reporting"| Journal of the American Informatics Association| Volume 10| Number 2. Retrieved 20 Aug 2006 from: http://www.jamia.org/cgi/content/abstract/10/2/213

26 - Wiederhold G.| 2002| “Future of Security and privacy in medical information”| Computer Science| Stanford University| CA| USA.

27 - The Medical Privacy Regulation’s Impact on Women’s Health| 2001

2 8 - The Department of Gender| Women and Health (GWH)| Retrieved 20 July 2006 from:
http://www.who.int/gender/en/