hc8meifmdc|2011A6132836|Tajmie|tblnews|Text_News|0xfdff71ff030000002a15000001000100
بررسی میزان
شیوع و توزیع عوامل مساعد کننده هپاتیت C در بیماران همودیالیزی
استان کرمانشاه) 79-1378(
بیژن صبور*؛ پروین برومند**؛
یداله محرابی***؛ مسعود قنبری ***؛ حسین زرین‌فام****
چکیده :
سابقه و هدف:
ویروس هپاتیت C از ویروسهای تازه شناخته شده ای است که تمایل خاصی به درگیری
مزمن کبد دارد.این هپاتیت شایعترین علت هپاتیت ویروسی در بیماران دیالیزی بوده و
از مهم‌ترین و شایعترین علت هپاتیت مزمن|سیروز و کارسینوم کبد در این بیماران
محسوب می‌گردد.مهم‌ترین عوامل خطرساز ابتلا به هپاتیت C
در بیماران دیالیزی | سابقه ترانسفوزیون خون |
طول مدت دیالیز و پیوند کلیه قبلی است ،اما آنچه امروزه اهمیت بیشتری پیدا
کرده است ،انتقال بیمارستانی این هپاتیت
در مراکز همودیالیزمی‌باشد.این مطالعه‌باهدف بررسی‌میزان شیوع و عوامل مساعد کننده
هپاتیت C در بیماران همودیالیزی استان کرمانشاه انجام
گردیده است .
مواد و روشها:
این مطالعه به صورت توصیفی | تحلیلی و به شیوه سرشماری روی تمامی جمعیت بیماران
همودیالیزی استان (140 نفر) انجام شده است.ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه و روش
آزمایشگاهی بوده است که برای کلیه نمونه‌ها
آزمایش آنتی بادی ضدهپاتیت ویروسی C به روش الیزا نسل
سـوم انجام گرفت و همچنین پرسشنامه‌ای
مشتمل بر دو بخش مشخصات فردی و عوامل مساعدکننده تکمیل گردید. نتایج بدست
آمده بوسیله آزمون‌های تی و کای دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند .
یافته‌ها:
میــزان شیوع هپاتیت ویروسیC در بیماران 4/26
درصد (37 نفر ) بود کـه‌بین میزان سیوع
عفونت و طول مدت دیالیز(001/0 < P ) |سابقه
ترانسفوزیون خون (01/0 < P )|پیوندکلیه
قبلی 001/0 P< ) |سابقه جــراحی (005/0 P<
) و رابطه مستقیم و معنا داری وجود داشت ، ولی بین شیوع هپاتیت C
و سایر عوامل خطرساز از جمله سن | جنس | سابقه اعتیاد (تزریقی) ،واکسیناسیون
هپاتیت B | جراحی دندان | سابقه خالکوبی و ... ارتباط معنا داری وجود نداشت.
بحث: با توجه به
آمار به‌دست آمده ،شیوع عفونت هپاتیتC در بیماران
همودیالیزی در مقایسه با سایر مطالعات انجام شده در کشورهای دیگر در وضعیت
مشابهی قرار دارد ، اما در مقایسه با شیوع این عفونت در جامعه و کنار گذاشتن سایر عوامل خطر | نقش همودیالیز در ایجاد عفونت
هپاتیت C در این گروه از افراد جامعه بسیار مهم
جلوه کرده است .
کلید واژه‌ها:
هپاتیت C | همودیالیز | آنتی بادی ضد هپاتیت C
| کرمانشاه.
*کارشناس ارشد آموزش پرستاری و عضو
هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
**
کارشناس ارشد آموزش پرستاری و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران
***
استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران
**** اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
* عهده دار مکاتبات:کرمانشاه – سرخه
لیژه – دانشکده پرستاری
و مامایی ، تلفن: 8-4228606-0831.
مقدمه:
هپاتیت ویروسی
یکی از پنج عامل عفونی مرگ زودرس انسان در سطح جهان است و سالانه حداقل یک میلیون نفر از جمعیت جهان بر
اثر ابتلا به این بیماری‌ها تلف می‌شوند . ویروس هپاتیت C
یکی از انواع ویروسهای شناخته شده ای است که تمایل خاصی به درگیری مزمن کبد دارد و
مهم‌ترین علت سیروز و سرطان کبد در ژاپن و آمریکا محسوب می‌گردد (1).
میزان شیوع هپاتیت
C در کشورهای اروپایی و آمریکایی بین 5/0 تا 2
درصد و در بعضی از کشورهای آفریقایی بالغ بر 4 درصد است (2).این نوع هپاتیت در
ایران بین 2/0 تا 5/1 درصد دراهداکنندگان داوطلب خون مشاهده شده است و علت 10 درصد هپاتیت مزمن در افراد جامعه می‌باشد.
باوجوداین هپاتیت نوع C هم اکنون مهم‌ترین
و شایعترین علت هپاتیت مزمن و سیروز کبدی نزد بیماران ایرانی با هموفیلی|تالاسمی و
نارسایی کلیه(همودیالیز) محسوب می‌گردد(1).
در
گذشته هپاتیت B مهم‌ترین علت هپاتیت ویروسی در بیماران
دیالیزی بوده، ولی امروزه ویروس هپاتیت C شایعترین علت
هپاتیت در این بیماران گزارش‌شده و از علل‌مهم‌مرگ‌ومیرآن‌ها به‌شمار می‌رود. شیوع‌عفونت‌هپاتیتC
دربیماران دیالیزی بین 10 تا 48 درصد بوده و در کشورهای مختلف و مراکز مختلف
دیالیز متفاوت گزارش شده است(3).
عفونت هپاتیت C
در بیماران دیالیزی از چند نظر اهمیت دارد:
اولا”: امکان
پیدایش عفونـت مـزمن در 75 درصـد
موارد وجود دارد
که می‌تواند به سمت سیروز و کارسینوم کبد پیشرفت نماید(4).
ثانیأ: با توجه
به امکان انتقال غیرتزریقی هپاتیت C
در40-30درصدموارد| بیماران‌مذکورمی‌توانند به‌عنوان منابع احتمالی عفونت در جامعه
مطرح شوند(4).
ثالثأ: تعداد
زیادی از بیماران دیالیزی کاندیدا دریافت پیوند کلیه بوده که خود سبب افزایش خطر
مرگ و تشدید بیماری کبدی آنان می گردد(5).
از
عوامل خطرساز انتقال هپاتیت C در مراکز
دیالیز می‌توان به : سابقه ترانسفوزیون خون | مدت همودیالیز|سابقه پیوند کلیه و
شیوع هپاتیت C در آن مرکز نام برد(3).
میزان بروز
هپاتیتC در مراکز دیالیز به‌طور تقریبی 10 درصد در سال گزارش شده، ولی اگر
شیوع هپاتیت C در یک مرکز بالا باشد. میزان ابتلا نیز
بیشتر خواهد شد . از طرفی، مطالعات متعدد رابطه مستقیم بین مدت دیالیز و شیوع
هپاتیت C را نشان داده‌اند . همچنین در بررسی‌های
انجام شده در گذشته ارتباط بین ترانسفوزیون خون و بروز هپاتیت C
به اثبات رسیده است | ولی خوشبختانه امروزه با توجه به کنترل خون قبل از
ترانسفوزیون و تزریق اریتروپوییتین به جای خون در این بیماران، انتقال هپاتیت C
از این طریق کمتر مطرح می‌باشد، اما آنچه امروزه اهمیت بیشتری پیدا کرده، انتقال
بیمارستانی هپاتیت C در مراکز
همودیالیز است و علت آن را عدم رعایت
استانداردهای بهداشتی در مراکز دیالیز می‌دانند(1 و3 ).
از آنجا‌که
درمان دارویی نتایج چندان درخشانی ندارد . باید تلاش کرد تا از بروز این آلودگی
جلوگیری به عمل آید.عدم آگاهی در این مورد نتایج بسیار نامطلوبی را به بارمی آورد
و حتی کل جامعه را در معرض بیماری قـرار می دهد . با توجه به اهمیت موضوع و رشد
فزاینده هپاتیت C در بیماران دیالیزی | پژوهشگران بر آن شدندکه
این تحقیق را با هدف بررسی میزان شیوع و عوامل مساعد کننده هپاتیت C
در بیماران دیالیزی به انجام برسانند.
مواد و روشها:
این مطالعه به
صورت توصیفی | تحلیلی و به شیوه سرشماری روی بیماران دیالیزی استان در سال 1379-1378
انجام گرفت . اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش با استفاده از پرسشنامه و روش
آزمایشگاهی جمع آوری شده است. پرسشنامه در دو بخش مشخصات دموگرافیک و اطلاعات
مربوط به عوامل مساعدکننده بیماری تنظیم شده بود. سپس از طریق ست شریانی مقدار cc 5
خون از بیماران گرفته پس از سانتریفوژ|سرم آن‌ها جدا شد و تا زمان انجام آزمایش‌ها
در دمای 20- درجه سانتی‌گراد نگهداری
گردید . پس از تکمیل نمونه‌ها در دمای صفر درجه | در کیف مخصوص حمل لوله‌ها گذاشته
شدند و به بانک خون منتقل گردیدند . در
بانک خون از روش الیزا نسل سوم برای بررسی آنتی بادی ضد هپاتیت ویروسی C
استفاده گردید . ابتدا کلیه نمونه‌ها با کیت ابن سینا ساخت کشور روسیه مورد آزمایش
قرار گرفتند . سپس برای بالا رفتن اعتبار آزمایش مجددأ همه نمونه‌ها به وسیله کیت
مــورکس ساخت کشور انگلستان مورد بررسی قرار گرفتند . پس از جمع آوری اطلاعات |برای
تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده‌شد و به وسیله آزمون‌های
آماری تی و کای دو | متغیرها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند .
یافته‌ها:
تعداد کل بیماران دیالیزی استان 140 نفر بود، که
سن آن ها 16±45 با دامنه13 تا 80 سال‌بود 9/52 درصد(74 نفر)ازنمونه‌هازن و 6/68 درصد (
96 نفر ) متأهل بودند . میانگین سابقه دیالیز 5/34 ماه ( حداقل 2 و حداکثر127 ماه )بود
و 3/79 درصد ( 111 نفر ) سابقه ترانسفوزیون خون و 4/21 درصد ( 30 نفر ) سابقه
پیوند کلیه داشتند . 4/46 درصد ( 65 نفر ) از کل نمون‌ها دارای سابقه جراحی | 3/54 درصـــد (76 نفر)سابقه‌آزمایش‌های‌تخصصی(آندوسکوپی‌و....)
) | 1/7 درصد ( 10 نفر ) سابقه خالکوبی | 6/43 درصد ( 61 نفر ) سابقه جراحی دندان
| 4/1 درصـد ( 2 نفر ) سابقه حجامت | 9/2 درصد ( 4 نفر ) سابقه اعتیاد به داروهای
تززیقی، 3/84 درصـــد ( 118 نفر ) سابقه واکسیناسیون هپاتیت B
| 4/11 درصــد ( 16 نفر )سابقه هپاتیت درخانواده و7/45 درصـــد(66 نفر ) سابقه
دیالیز به صورت میهمان داشته‌اند.از 140 بیمار مورد بررسی 37 نفر (4/26 درصد)
مبتلا به هپاتیت C بودند.
پس
از تجزیه و تحلیل عــوامل مساعدکننده، بین میزان شیوع آلودگی و طول مـدت دیالیز (P<0/001) ( جدول 1 ) | سابقه ترانسفوزیون‌خون(P<0/01) (جدول 2)،
پیوند کلیه (P<0/001) وسابقه جراحی(P<0/005) رابطه مستقیم و معنا داری وجود داشت.
جدول 1- توزیع بیماران
همودیالیزی استان کرمانشاه برحسب آلودگی‌به‌هپاتیتC به تفکیک طول مدت دیالیز
(79-1378).
|
 هپاتیت C
طول‌مدت‌دیالیز(ماه)
|
دارد
|
ندارد
|
جمع
|
|
36-0
|
16
(7/15)
|
86
(3/84)
|
102
(100)
|
|
72-37
|
8
(8/34)
|
15
(2/65)
|
23
(100)
|
|
73>
|
13
(7/86)
|
2
(3/13)
|
15
(100)
|
|
جمع
|
37
(4/26)
|
103
(6/73)
|
140
(100)
|
جدول 2- توزیع بیماران
همودیالیزی استان کرمانشاه برحسب آلودگی‌به‌هپاتیتC به‌تفکیک دفعات تزریق ترانسفوزیون خون (79-1378).
|
هپاتیت C
دفعات تزریق
خون
|
دارد
|
ندارد
|
جمع
|
|
هرگز
|
4
(8/13)
|
25
(2/86)
|
29
(100)
|
|
3-1
|
9
(3/15)
|
50
(7/84)
|
59
(100)
|
|
8-4
|
15
(5/39)
|
23
(5/60)
|
38
(100)
|
|
9>
|
9
(3/64)
|
5
(7/35)
|
14
(100)
|
|
جمع
|
37
(4/26)
|
102
(6/73)
|
139
(100)
|
جدول 3-توزیع‌فراوانی مطلق‌ونسبی
عوامل خطر در دو گروه آنتی بادی مثبت و منفی در بیماران همودیالیزی استان کرمانشاه
(79-1378)
جمع
|
منفی
|
مثبت
|
HCVAb
عوامل خطر
|
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
|
10
130
|
80
1/73
|
8
95
|
20
9/36
|
2
35
|
دارد
ندارد
|
سابقه خالکوبی
|
|
2
138
|
100
2/73
|
2
101
|
0
8/26
|
0
37
|
دارد
ندارد
|
حجامت
|
|
118
22
|
72
8/81
|
85
18
|
28
2/18
|
33
4
|
دارد
ندارد
|
واکسیناسیون
هپاتیت B
|
|
61
79
|
2/67
5/78
|
41
62
|
8/32
5/21
|
20
17
|
دارد
ندارد
|
جراحی دندان
|
|
4
136
|
75
5/73
|
3
100
|
25
5/26
|
1
36
|
دارد
ندارد
|
اعتیاد به
داروهای تزریقی
|
|
16
124
|
5/87
8/71
|
14
89
|
5/12
2/28
|
2
35
|
دارد
ندارد
|
هپاتیت در
خانواده
|
|
64
76
|
6/65
3/80
|
42
61
|
2/34
7/19
|
22
15
|
دارد
ندارد
|
دیالیز میهمان
|
همچنین
در این مطالعه عواملی چون سابقه خالکوبی| حجامت| واکسیناسـیون‌علیـه هپاتیت B
|
جراحی
دندان|اعتیاد به داروهای تزریقی|سابقه هپاتیت در خانواده|دیالیز به صورت میهمان و … مورد
بررسی قرار گرفت که از نظر آماری اختلاف معنا داری بین 2 گروه مثبت و منفی وجود
نداشت(جدول3).
بحث:
از مجموع
بیماران مورد بررسی در استان، 4/26 درصد مبتلا به هپاتیت C
بودند . این در حالی است که در تحقیقات مختلف آمارهای متفاوتی از شیوع هپاتیت
ویروسی C در بیماران تحت درمان با همودیالیز در دنیا
به دست آمده است ،به طوری‌که در کشورهای آسیایی بین 17 تا 51 درصد | آمریکا 8 تا
36 درصد ( 6) | ترکیه 5/35 درصد ( 7 )ودر ایتالیا 30 درصد ( 8 ) گزارش شده است.
آمار موجود در مراکز مختلف همودیالیز ایران نیز میزان شیوع را بین 15 تا 45 درصد
اعلام نموده‌اند (3) .
به
طور کلی با توجه به نتایج به دست آمده، درصد ابتلا در میان بیماران ما در وضعیتی
مشابه با مراکز دیالیز دیگر کشورهای دنیا بوده است و حتی می‌توان ادعا کرد که
میزان آلودگی در کشور ما از بعضی کشورهای دیگر کمتراست، اما در مقایسه با شیوع‌هپاتیت
B(5تا 10درصد)وHIV (0-10درصد )
در بیماران دیالیزی شیوع بیشتری دارد. متأسفانه آمار دقیقی از شیوع هپاتیت C
در جمعیت عمومی در دست نیست، اما با توجه به مطالعات انجام شده، ویروس هپاتیت C عامل حدود 10
درصد هپاتیت در ایران گزارش‌شده‌است که در مقایسه با شیوع هپاتیت در بیماران
دیالیزی‌به مراتب‌کمتر است ؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که دیالیز یک عامل خطر
مهم در ابتلا به هپاتیت C
می باشد (1).
عوامل
فزاینده خطر ابتلابه هپاتیت C در این تحقیق
عبارت بودند از : طول مدت دیالیز | ترانسفوزیون خون | سابقه پیوند کلیه و سابقه
جراحی که این موارد در مطالعات مختلف نیز مورد بررسی و تأکید قرار گرفته‌اند ، به‌طوری‌که
عثمان سوریه (10) پتروسیلو در ایتالیا ( 8 ) | علویان و داودی در ایران ( 6 و 11 ) در تحقیقات خــود یکی از
مهم‌ترین علل شیوع هپاتیت در مراکز دیالیز را طول مدت دیالیز ذکر نموده اند .از
طرفی درمطالعات تاسکاتان‌در ترکیه (7) |
دوسول در فرانسه (12)، هروبی در عربـستان (13) و همچنین مطالعه انجام شده در ایران
(6 ) یکی از علل شیوع هپاتیت Cدر مراکز دیالیز
دفعات ترانسفوزیون خون بیان شده است . این
در حالی است که در بعضی تحقیقات رابطه معنا داری بین شیوع هپاتیت C
و ترانسفوزیون خون پیدا نشده است ( 9 و 10 ) . شاید علت این اختلاف رابتوان بدین صورت بیان نمود که چون در سال‌های اخیر
کلیه خون‌ها از نظر هپاتیت C کنترل می‌گردند
| در نتیجه در مطالعات جدید نقش ترانسفوزیون خون در ایجاد هپاتیت C
کم رنگ‌تر شده است . مطالعاتی که در کشورهای مختلف در خصوص ارتباط بین سابقه پیوند
کلیه و شیوع هپاتیت C در بیماران
دیالیزی انجام گردیده، جملگی به نتیجه مشابهی دست یافته اند و آن تأیید رابطه فوق
بوده است ( 8 ، 10 و 11 ) . یکی دیگر از عوامل مؤثر در ایجاد هپاتیت Cدر
این مطالعه سابقه جراحی بوده که محققین در ایتالیا (8) نیز به نتیجه مشابهی دست
یافته‌اند، امادرتحقیقی‌که‌درفرانسه انجام‌گردیده(12)| رابطه معنا داری بین جراحی
و شیوع هپاتیت C پیدا نشده است .
با
توجه به میزان بالای آلودگی به هپاتیت C در بیماران
دیالیزی و استفاده مکرر این بیماران از همودیالیز و همچنین برای پیشگیری از انتقال
آلودگی از بیماران آلوده به بیماران دیگر وکارکنان واحد دیالیز ودر نهایت جامعه توصیه می شود:
1-در بیماران کم
خون به جای ترانسفوزیون خون از اریتروپویتین استفــاده شود؛
2- رعایت نکات
بهداشتی و کنترل عفونت در بخش از قبیل:
الف) استفاده از
وسایل یک‌بار مصرف و اختصاصی از جمله دستکش جهت هر بیمار؛
ب) پاک‌کردن و
ضدعفونی‌کردن وسایل و سطوح محیط که به طور معمول لمس می شوند؛
3- غربالگری
بیماران دیالیزی به طور منظم از نظر ابتلا به هپاتیت C؛
4- بیماران درصورت‌آلودگی
تحت‌درمان قرار گیرند؛
5- در صورت
امکان افرادی‌که آلوده هستند به‌طور جداگانه دیالیز شوند .
منابع :
1- رمضانی آ | فضل م | محرز م | ثمر گ. درسنامه بیماریهای
عفونی. چاپ اول| تهران: انتشارات پورسینا| سال 1381 | صفحات 93-784.
2- چن ج . کنترل بیماریهای واگیردار در انسان. ترجمه: حسین
صباغیان| چاپ اول. تهران: انتشارات پورسینا| سال 1380 | صفحه 347.
3- علویان س‌م . شیوع هپاتیت C
در بیماران دیالیزی. مقالات سمینار هپاتیت و بیماریهای‌خاص| تهران : دانشگاه علوم
پزشکی بقیه ا... | سال 1379 | صفحات 13-12
4. Peter M| Schneeberger| Nadinja
T| Ingrid K| Henk W| Infection control of Hepatitis C in Dutch dialysis
centers. Nephrol Dial Transplant 1998; 13:3037-40.
5.
Breitenfeldt M| Rasenac HJ| Berthold H| Olschewskin M| Schroff J| Strey CH| et
al. Impact of hepatitis B and C on graft loss and mortality of patients after
kidney transplantation. Clin Transplant
2002 Apr; 16(2):130-6.
6- علویان م| پوررضاقلی ف. بررسی عوامل ابتلا و شیوع
هپاتیت C در استان قم. مقالات سمینار هپاتیت و
بیماریهای خاص؛ تهران: دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا.... | سال 1379 ؛ صفحات 22-20 .
7.
Taskapan H| Oymak O| Dogukan A| Utas C. Patient to patient transmission of
Hepatitis C virus in hemodialysis units. Clin
Nephrol 2001 Jun; 55(6): 477-81.
8.
Petrosillo N| Gillip| Serraino D| Dentico P| Mele A| et al. Prevalence of
infected Patients and under staffing have a role in hepatitis C virus
transmission in dialysis. Am J Kidney Dis 2001| May; 37(5):1004-10.
9- ملک زاده ر، سهرابی م. برخورد با هپاتیت مزمن. مقالات سمینار
هپاتیت و بیماریهای خاص؛ تهران: دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا.... | اسفند 1379 |
صفحات 63-61
10.
Othman B| Mohem F. Prevalence of antibodies to hepatitis C virus among
hemodialysis patients in Damascus | Syria. Infection 2001| Oct; 20(5):262-5.
11ـ داودی ع| محتشم امیری
ز| طورچی رودسری م. بررسی شیوع آلودگی به ویروس هپاتیت C
در بیماران همودیالیزی استان گیلان . خلاصه مقالات دومین کنگره ملی بهداشت عمومی و
طب پیشگیری؛ دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه | سال 1380 صفحه 46 .
12.
Dussol B| Berthezen P| Brunent PH| Roubicek CH| Berland Y. Hepatitis C virus infection
among chronic patient in the south of France. Am J Kidny Diseas 1995 ;
25(3):284-288.
13.
Hruby Z| Silvinsk J| Molin I| Zalewska
M| Knysz B| Czyz W| et al. High prevalance of and risk factor hepatitis in
hemodialysis patient sovd Arabia. Nephrol Dial Transplant 1995; L.(4):470-476.