آلودگی انگلی و برخی مشخصات فیزیکی و شیمیایی آب استخرهای سرپوشیده شهر ارومیه (1380)

دکتر حسن نان‌بخش*؛ دکتر خسرو حضرتی تپه**؛ کامبیز دیبا***

چکیده

سابقه و هدف: استخرهای سرپوشیده از مهم‌ترین مراکز تفریحی و ورزشی برای عموم مردم است. آب استخرها ناقل خوبی برای انتقال بیماری‌ها به‌ویژه انگلی است. این تحقیق با هدف تعیین میزان آلودگی انگلی آب و همچنین برخی مشخصات فیزیکی و شیمیایی آب استخرهای سرپوشیده شهر ارومیه در سال 1380 انجام گرفت.

مواد و روش‌ها: نوع مطالعه در این تحقیق توصیفی–مقطعی می‌باشد. تعداد چهار استخر سرپوشیده شهر ارومیه به مدت یک ‌سال مورد بررسی قرارگرفت. برای نمونه‌برداری آب استخرها از پمپ پلاستیکی استفاده شد و روش نمونه‌برداری به‌صورت لحظه‌ای زمانی و تصادفی ساده بود. از هر استخر در هر ماه 8 نمونه 200 میلی لیتری از سطح و عمق استخر و همچنین 8  نمونه 1000 میلی‌لیتری از قسمت عمیق و سطحی استخر در هفته اول و هفته سوم هر ماه برداشته‌شد. با توجه به تعطیلی بعضی استخرها در فصل زمستان و ماه مبارک رمضان کلاً 526 نمونه جمع‌آوری و سپس به‌ترتیب با استفاده از روش صافی- غشایی و سدیمانتاسیون به روش II Leeds آزمایش‌گردید. تعداد نمونه برای آزمایش‌های شیمیایی در طول سال 263 مورد بوده است. پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نظیر میزان کلر باقی‌مانده، کدورت، درجه حرارت، PH و همچنین تعداد استفاده‌کنندگان از استخر در یک روز مورد بررسی قرار گرفت.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که جمعاً 47 مورد (9/8%) آلودگی انگلی در استخرها مشاهده شده است. از این تعداد 13 مورد      (6/27%) مربوط به تک‌یاخته آنتامباکولی، یک مورد (1/2%)همینولیپیس نانا، 3 مورد (3/6%) اکسیور(Oxyur) و 30 مورد (8/63%) لارورهایی از خانواده رابدتییدا و نماتودهای آزادزی آب و خاک مشاهده‌گردید. به‌علاوه میزان کلر باقی‌مانده در استخر دانشگاه به مقدار 428/0± 54/0 میلی‌گرم در لیتر کمتر از بقیه استخرها بود. همچنین میزان درجه حرارت در استخر هفت تیر 621/1± 72/30 درجه سانتیگراد بیش از بقیه استخرها بود. ازنظر PH ، حداکثر آن 9 در هفت تیر و حداقل آن 7 در استخر دانشگاه اندازه‌گیری‌گردید. میزان آلودگی در استخرهای هفت تیر و شهرداری از بقیه بیشتر بوده است. از نظر پراکندگی فصلی بیشترین درصد آلودگی در فصل تابستان و ازنظر ماه بیشترین درصد مربوط به ماه‌های تیر و شهریور بوده است.

بحث: نتایج این مطالعه نشان داد که استخرهای مورد مطالعه آلوده به انگل هستند و روش‌های ضدعفونی فعلی استخرها به‌خوبی بر اساس استانداردهای توصیه شده انجام نمی‌گیرد. در نهایت توصیه می‌شود که به بهداشت فردی و بهداشت محیط استخرها توجه بیشتری مبذول گردد.

کلیدواژه‌ها: آلودگی، انگل، استخرهای عمومی شنا، آب، کلر باقی‌مانده       « دریافت:6/10/1382     پذیرش: زمستان 1384»

*** کارشناسی ارشد قارچ‌شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه

* عهده دار مکاتبات: ارومیه، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ارومیه، پردیس نازلو، دانشکده بهداشت، تلفن: 2770047-0441

Email: hnanbakhsh@hotmail.com

مقدمه

با وجود پیشرفت‌های علمی وسیعی که در دهه‌های گذشته موجب کاهش ابتلاء و مرگ و میر بیماری‌های انگلی گردیده‌است، هنوز هم یکی از مشکلات تمام جوامع حتی کشورهای پیشرفته را عفونت‌های ناشی از انگل‌ها تشکیل‌می‌دهند. کشورهای درحال‌توسعه به‌لحاظ عواملی مانند وضعیت اقلیمی و محیط بیولوژیکی، فقر اقتصادی، شرایط اجتماعی و فرهنگی، عدم تسهیلات و امکانات بهداشتی، عدم آگاهی از مسایل بهداشتی و بی‌توجهی به بهداشت فردی و اجتماعی همراه با ازدیاد تراکم جمعیت و نسبت بالای کودکان (گروه آسیب‌پذیر) بیشتر در معرض آلودگی‌های انگلی قراردارند. استخرهای سرپوشیده عمومی شنا به عنوان یکی از مراکز تفریحات آبی به دلیل ارتباط مستقیم و مداوم با گروه‌های مختلف انسانی به طور معمول همانند یک منبع بالقوه انتشار آلودگی‌های بیولوژیکی عمل می‌نمایند و عامل انتقال و شیوع بیماری‌های مختلف به‌ویژه انگلی می‌باشند(1).

بررسی‌ها نشان می‌دهد که عوامل فیزیکی و شیمیایی نظیر: PH، کلر باقی‌مانده، کدورت و درجه حرارت آب در کیفیت آب استخرها اهمیت زیادی دارند. زمانی که مقدار کلر آزاد باقی‌مانده، کمتر از 4/0 میلی‌گرم در لیتر در PH بین 9/8 – 9/6 باشد، فعالیت میکروارگانیسم‌ها در آب استخرها افزایش می‌یابند(2). از نظر کیفیت فیزیکی، آب استخرها باید کاملاً شفاف و روشن باشند و ظاهر مناسب و جذاب داشته باشند و به‌علاوه کدر نباشند وکف استخر در عمق زیاد باید کاملاً دیده شود(3). میزان PH باید در محدوده 9/8-9/6 و کلر آزاد باقی‌مانده که نقش بسیار مهمی در ضدعفونی آب دارد، حداقل 2-1 میلی‌‌گرم در لیتر باشد. زمانی‌که PH خیلی قلیایی‌باشد، از کارایی ضدعفونی‌کننده کلر کاسته می‌شود. در استخرهایی که درجه حرارت آب بالا رود(40-37 درجه سانتی‌گراد) و تعداد شناگران افزایش یابد و آب استخر تصفیه نشود، کیفیت آب به‌طور قابل توجهی کاهش‌می‌یابد. به‌عنوان مثال، بررسی‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد وقتی که درجه‌حرارت آب 30 درجه سانتی‌گراد و7 PH= و کلر آزاد باقی‌مانده، بعد از 30 دقیقه برابر با 5/0 میلی‌گرم در لیتر باشد، کیست‌ها مقاوم‌تر می‌شوند(4). دمای بالای آب زمینه را برای رشد عوامل بیماریزا فراهم می‌کند و حد استاندارد آن بین 5/25-5/24 درجه سانتی‌گراد مشکلی را ایجاد نمی‌کند (3). یکی از مسایل مهم مربوط به استخرها، بهداشت محیط و فضای استخرهاست که بهترین آن تمیزی و پاکیزگی آب است. آب استخرها همواره در معرض آلودگی‌های مدفوعی و عوامل بیماریزای پوست، گلو و بینی است. از مخاطرات بهداشتی مرتبط با آن می‌توان: 1- عفونت‌های ویروسی و قارچی پوست؛ 2- عفونت‌های چشم، گوش، گلو و بینی؛ 3- عفونت‌های بخش فوقانی دستگاه تنفسی و بالاخره 4- عفونت‌های روده‌ای را نام برد(5). از آنجا که جوان‌ها بیش از بقیه از استخرهای شنا استفاده می‌کنند و با توجه به شیوع بیماری‌های مختلف انگلی در این طیف وسیع از جامعه، در صورت عدم وجود راه‌کارهای مناسب برای پایش شرایط محیطی در محدوده استخرهای شنا، این مراکز ممکن است به‌سرعت به منابع اصلی انتقال بیماری‌های مختلف تبدیل گردند(1). از آنجا که انتقال بسیاری از عفونت‌های انگلی روده‌ای به مسایل بهداشتی به‌ویژه بهداشت محیط و وضعیت آب آشامیدنی و استخرهای شنا بستگی دارد، لذا در جوامع با کیفیت و کمیت پایین آب بهداشتی میزان شیوع و انتشار بیماری‌های انگلی روده‌ای بسیار زیاد است(3). در خصوص انگل‌های مهم مرتبط با آب می‌توان ژیاردیا لامبلیا، کریپتوسپوریدیوم، آنتامباکولی و انتروبیوس و ورمیکولاریس را نام برد. این انگل‌ها در نمونه‌های برداشتی از آب و دیوارهای استخرها، در وسایل موجود در استخرها و همچنین در مواد ته‌نشین‌شده در فیلترهای شنی مشاهده شده است(6). در تحقیقی که در مورد انتقال ژیاردیا در یک استخر انجام گرفته است مشخص شد که ژیاردیا می‌تواند در استخر به‌صورت یک اپیدمی کوچک درآید(6). در مطالعه‌ای دیگر بررسی که بین سال‌های 1998-1997 در آمریکا انجام شده است معلوم شد که شیوع بیماری‌های روده‌ای ناشی از آب آلوده و استخرها افزایش یافته است و به‌خصوص شیوع این بیماری‌ها به انگل کریپتوسپوریدیوم که به میزان 90درصد در استخرها مشاهده گردیده نسبت داده شد(7). در شهر ارومیه 4 استخر عمومی شنا وجود دارد که از جمله مهم‌ترین مراکز تفریحی و ورزشی است و هواداران زیادی دارد. بعضی مواقع به دلیل عدم توجه به رعایت مسایل و موازین بهداشتی از طرف مسئولین و استفاده‌کنندگان از استخرها و همچنین حضور تعداد زیادی از مراجعه‌کنندگان، متأسفانه استخرهای شنا به کانون بیماری‌های گوناگون خصوصاً عفونت‌های روده‌ای و انگلی، چشم و گوش و بیماری‌های پوستی بدل شده است(9-7). بررسی وضعیت موجود استخرهای ارومیه نشان می‌دهد که کیفیت آب استخرها ظاهراً خوب است و منابع آب آن‌ها از چاه‌های عمیق تأمین می‌شود و هر یک دارای سیستم تصفیه ‌می‌باشد. روش گندزدایی معمولاً به‌طور دستی با افزایش پرکلرین انجام می‌گیرد. این استخرها دارای حوضچه پاشوی بوده، ولی به‌ندرت از آن‌ها استفاده می‌شود. بررسی و شناخت آلودگی‌های انگلی از نظر پراکندگی، انتشار و .... بسیار حایز اهمیت است؛ این تحقیق با هدف تعیین میزان آلودگی انگلی و برخی مشخصات فیزیکی وشیمیایی آب استخرهای سرپوشیده شهر ارومیه در سال 1380 انجام‌گرفت .

مواد و روش‌ها

این تحقیق به صورت توصیفی- مقطعی در 4 استخر سرپوشیده ارومیه به اسامی شهرداری، جانبازان، هفت تیر و دانشگاه انجام شد. با توجه به اینکه هدف از این مطالعه تعیین میزان آلودگی انگلی است و انتظار داریم که آلودگی نسبتاً بالا باشد، لذا با درنظرگرفتن نسبت آلودگی 5/0=p ، سطح اطمینان  95درصد و با دقت 05/0=d تعداد حجم نمونه برابر با 384 = n محاسبه گردید. برای انتخاب نمونه‌ها از روش  area sampling استفاده گردید (10)، بدین ترتیب ابتدا مساحت استخرها به یک مترمربع تقسیم گردید و از هر استخر به‌دلیل اینکه مساحت استخرها تقریباً مشابه هم بودند، تعداد نمونه یکسان انتخاب گردید. نحوه انتخاب نمونه‌ها بدین ترتیب بود که به طور تصادفی یکی از مربع‌های هر استخر با توجه به شماره آن نمونه‌ها به‌صورت لحظه‌ای – زمانی و تصادفی ساده از هر استخر با توجه به عمق کم و زیاد انتخاب گردید. از نظر بررسی انگلی از هر استخر در دو نوبت صبح و بعدازظهر هفته اول و سوم هر ماه، 8 نمونه 200 میلی‌لیتری از سطح عمیق استخر و در یک ‌سال 263 نمونه و همچنین 8 نمونه 1000 میلی لیتری در همان شرایط از قسمت‌های عمیق و سطحی استخر و در یک ‌سال 263 نمونه جمع‌آوری گردید. انتظار می‌رفت حجم کل نمونه‌های برداشتی طبق فرمول برابر با 768 مورد باشد، ولی کل نمونه‌های برداشتی برای  آزمایش‌های انگلی در طول یک ‌سال از چهار استخر با توجه به تعطیلی بعضی از استخرها (در فصل زمستان و ماه مبارک رمضان) 526 مورد بود. ساعات نمونه‌برداری، صبح‌ها از ساعت 10-9 و بعدازظهرها از ساعت 7-5 زمان حداکثر تعداد شناگران در استخر بــود (11). برای برداشت نمونه آب از یک پمپ دستی استفاده‌گردید. نمونه‌های 200 میلی‌لیتری با روش صافی غشایی (Membrane filter Method) و نمونه‌های 1000 میلی‌لیتری با روش سدیمانتاسیون(Leeds II) بررسی گردیدند.  مراحل عملیات تشخیص تخم انگل‌ها و کیست تک یاخته‌ها به‌شرح ذیل انجام گردید.

الف: در روش صافی غشایی ابتدا 200میلی لیتر از نمونه با استفاده از پمپ  خلأ از صافی سلولز استات با اندازه 45/0 میکرون عبور داده شد و پس از پایان عمل صاف کردن، کاغذ صافی غشایی را در 2میلی‌لیتر سرم فیزیولوژی شستشوداده، چند قطره لوگل اضافه به آن گردید و سپس با قراردادن چند قطره روی لام در زیر میکروسکوپ نوری بررسی گردید.

ب: برای بررسی نمونه‌های 1000 میلی‌لیتری، ظروف نمونه حداقل به‌ مدت یک ساعت ساکن گذاشته شدند تا مواد معلق و تخم‌ها و کیست‌های انگل در ته ظرف رسوب نمایند. با استفاده از یک سیفون با یک پمپ خلأ محلول رویی برداشته می‌شد و حدود 60 الی 70 میلی‌لیتر از رسوب در ته ظرف باقی گذاشته می‌شد. رسوب هر نمونه به‌داخل یک لوله سانتریفوژ یک‌صد میلی‌لیتری ریخته و لوله‌ها به‌مدت ده دقیقه با دور 2500 سانتریفوژ می‌شد. سپس محلول رویی با پمپ خلأ برداشته و به رسوب باقیمانده در ته لوله سرم فیزیولوژی اضافه می‌گردید و پس از به هم‌زدن از محلول حاصل یک  الی دو قطره در روی لام ریخته می‌شد و بعد از گذاشتن لامل از نظر وجود تخم یا کیست و لارو انگل در زیر میکروسکوپ نوری بررسی می‌شدند(12).

تعداد و ساعات نمونه‌برداری برای آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی همانند نمونه‌برداری انگلی بوده است و نمونه‌ها در یک ظرف پلاستیکی یک لیتری جمع‌آوری می‌گردید. مجموع نمونه‌های برداشتی برای آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی در طول سال با در نظر گرفتن تعطیلی استخرها در فصل زمستان و ماه مبارک رمضان 263 مورد بود. ضمناً نمونه‌ها از عمق 15 سانتیمتری برداشت شده بودند(4). کلیه نمونه‌های انگلی و شیمیایی در مدت زمان کمتر از دو ساعت پس از جمع‌آوری به آزمایشگاه حمل گردید. ضمناً برخی از پارامترهای فیزیکی و شیمیایی از قبیل دمای آب، PH ، کدورت و مقدار کلر آزاد باقی‌مانده و همچنین شاخص‌های حجم آب استخر، تعداد استفاده‌کنندگان از استخر در طول روز و ظرفیت استخـر مـورد ارزیـابـی قرار گرفت. برای اندازه‌گیـری مقـدار کلـر باقیمانده و PH از کیت قابل‌حمل (Pool and SPA Test Kit) و برای اندازه‌گیری درجه حرارت از ترمومتر قابل‌حمل و همچنین از دستگاه کدورت سنج قابل‌حمل (Model 2100 p) شرکت HACH استفاده گردید. پارامترهای  فیزیکی و شیمیایی مورد مطالعه بر اساس کتاب روش‌های استاندارد متر(11) اندازه‌گیری شده است.

یافته‌ها

شاخص‌های حجم آب استخر و تعداد استفاده‌کنندگان در طول روز در هر استخر در فصول مختلف در جدول 1 نشان داده‌شده‌است. طبق این جدول، بیشترین استفاده‌کنندگان در فصل تابستان بوده‌اند و در این فصل  نسبت حجم آب به تعداد شناگران در روز از بقیه فصول کمتر است.

نتایج آزمایش نشان‌داد که از کل 526 مورد نمونه‌های آزمایش‌شده 47 مورد(9/8%) آلودگی انگلی در استخرهای مورد مطالعه وجود داشته است. از تک‌یاخته‌های انگلی انسانی در 13 نمونه (6/27%) آلودگی مشاهده شد که همه موارد آن‌ها مربوط به تک‌یاخته آنتامباکولی (Entamoeba coli) بود. در 4 مورد (1/4%) تخم کرم مشاهده شد که مربوط به پاتوژن‌های انسانی است، 3 مورد (3/6%) مربوط به اکسیور (Oxyur) و یک مورد (1/2%) مربوط به هیمینولیپیس‌نانا (Hymenolepis-nana) بود. در نمونه‌های مورد بررسی

جدول 1- مشخصات استخرهای سرپوشیده عمومی از نظر حجم تقریبی آب، تعداد استفاده کنندگان در طول روز و نسبت حجم آب به تعداد شناگران در روز در شهر ارومیه در سال 1380

همچنین 30 مورد (8/63%) آلودگی لاروی نماتودهای آزادزی مربوط به رابدیتیدا (Rhabditida) مشاهده‌گردید (جدول2). از نظر پراکندگی فصلی بیشترین درصد آلودگی مربوط به فصل تابستان و از نظر ماه بیشترین درصد آلودگی مربوط به ماه‌های تیر و شهریور بود (جدول3). بررسی‌ها همچنین نشان داد که از 47 مورد آلودگی انگلی استخرها 30 مورد (8/63%) در قسمت عمیق و 17 مورد (2/36%) در سطح استخرها مشاهده شده است.

آزمایش پارامترهای فیزیکی و شیمیایی به‌طور کلی روی 263 نمونه برداشتی از استخرها در سال 1380 صورت‌گرفت. در جداول 4 و 5 به‌ترتیب میانگین و انحراف معیار و حداکثر و حداقل تغییرات پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در استخرها نشان داده شده است. نتایج نشان داد که میانگین کلر باقی‌مانده در استخر دانشگاه 428/0±54/0 میلی‌گرم در لیتر کمتر از بقیه استخرها است. حداکثر آن 30/1 میلی‌گرم در لیتر در استخر شهرداری و حداقل آن صفر میلی‌گرم در لیتر در استخر دانشگاه بوده است. از نظر کدورت، بررسی نشان‌داد که میانگین کدورت در استخر جانبازان 259/0±48/0 NTU کمتر از بقیه استخرهاست. حداکثر آن NTU 5/4 در استخر دانشگاه و حداقل آن NTU14/2 در استخر جانبازان بوده است. درخصوص درجه‌حرارت استخر هفت‌تیر با میانگین و انحراف‌معیار /1±72/30 سانتی‌گراد بیش از بقیه استخرهاست. بیشترین مقدار درجه حرارت در استخر

جدول 2-توزیع فراوانی مطلق و نسبی انگل‌های جداشده از آب استخرهای سرپوشیده شهر ارومیه در سال 1380

* اعداد داخل پرانتز برحسب درصد می باشد

هفت تیر با 36 درجه و حداقل آن در استخر دانشگاه 32 درجه سانتی‌گراد بوده است. از نظر PH ، میزان میانگین و 621 انحراف معیار در استخر هفت تیر (240/0±26/8) بیش از بقیه استخرهاست و حداکثر آن 9 در استخر هفت تیر و حداقل آن 7 در استخر دانشگاه بوده است.

جدول 3- توزیع فراوانی مطلق و نسبی انواع انگل‌های جداشده از استخرهای شهر ارومیه در فصول مختلف در سال 1380

* اعداد داخل پرانتز برحسب درصد می باشد

جدول 4- میانگین و انحراف معیار پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در استخرهای سرپوشیده شهر ارومیه در سال 1380

* اعداد داخل جدول میانگین و انحراف معیار می باشند(بصورت )

جدول 5- حداقل و حداکثر پارامترهای فیزیکی و شیمایی در استخرهای سرپوشیده شهر ارومیه در سال 1382

بحث

تحقیق نشان‌داد که آلودگی انگلی استخرها در 47 نمونه (9/8%) مشاهده‌شده‌است. از این تعدد 13 مورد (6/27%) تک‌یاخته آنتامباکولی، 1 مورد (1/2%) هیمینولپیس نانا، 3 نمونه (3/6%) اکسیور و 30 مورد (8/63%) لاروهایی از خانواده رابدیتیدا و نماتودهای آزادزی آب و خاک بوده است. از نظر پراکندگی فصلی بیشترین درصد آلودگی به فصل تابستان و از نظر ماه بیشترین درصد آلودگی مربوط به ماه‌های تیر و شهریور بوده است. آلودگی در بین استخرها نشان داد که بیشترین آلودگی انگلی در استخر هفت تیر با 8/53 درصد آنتامباکولی و4/63 درصد لاروهایی از خانواده رابدیتیدا و نماتودهای آزادزی آب و خاک بوده است. استخر جانبازان با 6/7 درصد آلودگی آنتامباکولی کمترین آلودگی را در بین استخرها داشته است. درتحقیقی که در استخرهای مشهد انجام گرفته انگل‌های آنتروموناس و آمیب کولی را جدا کرده‌اند. کلر آزاد باقی‌مانده درحد 5/1 میلی‌گرم در لیتر در از بین بردن کیست‌های آنتروموناس مؤثر بود (5). در تحقیق دیگری که توسط Sorvillio و همکارانش در آمریکا انجام شده، انگلی از گونه کریپتوسپوریدیوم را از آب استخر جدا کرده‌اند. این انگل به کلر در حد استاندارد مقاوم است و از فیلترهای معمولی عبور می‌کند (13). تحقیقات انجام شده در سال‌های 86-1981 در آمریکا نشان‌داد که آلودگی‌های انگلی از جمله گونه کریپتوسپوریدیوم، ژیاردیا و لیپوسپیرا را از آب استخرها جدا کرده‌اند (14). در این مطالعه، به علت عدم استفاده از رنگ‌آمیزی مخصوص اسید- فست اصلاح‌شده اواوسیت کریپتوسپوریدیوم دیده نشد .

کیست ژیاردیا نیز می‌تواند در یک استخر از طریق

مدفوع کودکان آب را آلوده نماید که برای تشخیص آن به دستگاه خاصی نیاز است (15) و به‌دلیل کمبود امکانات در این تحقیق ردیابی نشد. از نظر درجه حرارت نیز، استخر هفت تیر با 36 درجه سانتی‌گراد بالاترین درجه حرارت را در بین استخرها دارا بود. دمای بالای آب زمینه را برای رشد عوامل بیماریزا فراهم می‌کند که حد استاندارد آن 5/25 – 5/24 درجه سانتی‌گراد می‌باشد و تا 27 درجه مشکلی را ایجاد نمی‌کند(15). به نظر می‌رسد که میانگین دمای استخرهای مورد مطالعه ما در کلیه استخرها به‌خصوص در استخر هفت تیر از سطح استاندارد بیشتر بوده است و می‌توان گفت که زمینه را

برای رشد انگل‌ها فراهم می‌کند.

در تحقیقی که توسط Roy Paul در سال 1972 در امریکا انجام شد، نشان داده شد که هرگاه میزان PH و کلر آزاد باقی‌مانده و بار شنا در یک استخر اندازه‌گیری شود، می‌توان با اطمینان 95/0 قضاوت صحیحی درخصوص میزان آلودگی استخر نمود(15). در بررسی حاضر مقدار کلر باقی‌مانده در بین استخرهای دانشگاه و هفت تیر از بقیه استخرها کمتر بوده است. میزان PH فقط در استخر دانشگاه در حد استاندارد (8-2/7) بود و در بقیه کمی بیش از حد استاندارد بود(1 و 3). محدوده کلر آزاد باقی‌مانده در آب استخرها طبق استاندارد الزاماً باید بین 2-1میلی‌گرم در لیتر باشد و در غلظت‌های پایین‌تر از این مقدار برخی عوامل بیماریزا قابلیت رشد دارند (12 و 13)، در حالی که در تحقیق حاضر میانگین کلر آزاد باقی‌مانده در تمام استخرها کمتر از حد استاندارد بوده است؛ بنابراین می‌توان گفت که پایین بودن میزان غلظت کلر باقی‌مانده و همچنین بالابودن PH در استخرهای مورد مطالعه از سطح استاندارد توصیه‌شده احتمال دارد که مهم‌ترین عامل آلودگی انگلی باشد. مضافاً بر اینکه در صورت افزایش بیش از حد استاندارد در میزان کلر آزاد باقی‌مانده موجب تحریک پوست و سوزش چشم می‌گردد(5).

درخصوص کدورت آب، بررسی‌هایی که توسط Roy Paul انجام‌شده نشان داد که کدورت آب در استخرهای شنا با میزان آلودگی آن‌ها ارتباط مستقیمی ندارد(15). در تحقیق حاضر میزان کدورت آب استخر شهرداری NTU 01/1 و دانشگاه NTU 96/0 از بقیه استخرها بیشتر بوده است. به‌علاوه حداکثر کدورت آب NTU 5/4 در دانشگاه و حداقل آن NTU 14/2 در استخر جانبازان بود. باتوجه به پایین‌بودن سطح کدورت آب استخرها می‌توان بیان کرد که نتایج آن مؤید یافته‌های Roy Paul می‌باشد.

تعداد استفاده‌کنندگان در طول یک روز در میان استخرها در هفت‌تیر با رقم 570 نفر از همه بیشتر بوده؛ لذا نسبت حجم آب به تعداد شناگران در روز برابر با 5/1 مترمکعب بود. در مطالعه حاضر حجم تقریبی آب و تعداد شناگران در طول یک روز در استخرهای مورد مطالعه تعیین گردیده است تا بتوان با توجه به نسبت آن‌ها حجم آبی را که برای هر شناگر در طول یک روز در نظر گرفته‌شده، اندازه‌گیری نمود. این نسبت نشان می‌دهد که نسبت حجم آب به تعداد شناگران در روز در فصل تابستان از بقیه فصول کمتر بوده است. نسبت حجم آب به تعداد شناگران در روز در استخرهای شهرداری و هفت‌تیر به‌ترتیب با کمترین مقدار 73/0 و 57/1 کمترین بوده است. به‌علاوه میزان درصد آلودگی انگلی در این دو استخر در فصل تابستان از همه بیشتر بوده است؛ بنابراین حجم آب با تعداد شناگران از نظر آلودگی انگلی مرتبط است. در تحقیقی که در استخرهای شهر مشهد انجام گردید، نتایج برخلاف نتایج پژوهش حاضر بود و نشان داده شد که حجم آب با تعداد شناگران ارتباطی از نظر آلودگی ندارد(5).

به‌هرحال، نتایج این تحقیق نشان داد که استخرهای مورد مطالعه آلوده به انگل هستند. روش‌های ضدعفونی فعلی استخرها به‌خوبی براساس استانداردهای توصیه‌شده انجام‌نمی‌گردد؛ لذا توصیه‌می‌شود برای مسئولین استخرها کلاس توجیهی در این خصوص برگزارگردد. علاوه بر این از طریق رسانه‌های گروهی (رادیو و تلویزیون) برای استفاده‌کنندگان از استخرها پیام‌های بهداشتی (بهداشت فردی و بهداشت محیط) در جهت ارتقای آگاهی بهداشتی آنان گذاشته‌شود. مضافاً اینکه نمونه‌برداری مرتب از آب استخرها برای کنترل آلودگی و مقدار کلر باقی‌مانده انجام گیرد.

تشکر و قدردانی

مقاله حاضر طرح تحقیقاتی مصوب دانشگاه علوم‌پزشکی

ارومیه بوده؛ لذا نویسندگان بر خود لازم می‌دانند که از معاونت‌محترم پژوهشی‌دانشگاه که بودجه‌ طرح را تصویب کردند، صمیمانه قدردانی نمایند و همچنین ازهمکاری‌های آقایان مهندس علیرضاساعی‌فر و حیدرصمدی و همکاران دانشکده‌ پزشکی و بهداشت که در امر آزمایش‌های مربوطه ما را یاری نمودند، تقدیر و تشکر نمایند.