hc8meifmdc|2011A6132836|Tajmie|tblnews|Text_News|0xfdffb21e04000000f813000001000500
ارزیابی وضعیت روی سرم درکودکان شش ساله شهر بیرجند
دکتر کوکب نمکین- دکتر محمدرضا میری-
دکتر محمد ملکانه-
دکتر محمود زردست
چکیده
زمینه و هدف: روی، یکی از ریزمغذیهای اساسی بدن انسان است که در ساختمان
بسیاری از آنزیم‌های مؤثر در متابولیسم وجود دارد و برای رشد و تکامل، تولید مثل و
اعمال سیستم عصبی مرکزی و سیستم ایمنی لازم می‌باشد. کمبود آن در بدن باعث کاهش
سرعت رشد، کوتاهی قد و تأخیر بلوغ می‌گردد. این مطالعه با هدف ارزیابی وضعیت میزان
روی در کودکان شش ساله شهر بیرجند انجام شد.
روش تحقیق: در این مطالعه توصیفی تحلیلی که در سال 1384 انجام شد، 214 کودک در
بدو ورود به دبستان به روش تصادفی ساده انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. پس از
اندازه‌گیری قد و وزن، cc3 خون از هر کودک گرفته شد و
میزان روی سرم با روش اسپکتروفتومتری جذب اتمی اندازه‌گیری گردید. میانگین روی سرم
با روشهای آماری توصیفی به دست آمد. جهت مقایسه میانگین روی سرم در کودکان با رشد
نرمال و کودکان کوتاه قد، لاغر و کم وزن (بر اساس کمتر از 2 انحراف معیار از میانگین
جامعه استاندارد) از نرم‌افزار SPSS و آزمونهای آماری t مستقل، آنالیز
واریانس یک‌طرفه و Chi-Square در
سطح معنی‌داری 05/0P£ استفاده شد.
یافته‌ها: میانگین غلظت روی سرم در جمعیت مورد مطالعه 84/29±56/75 میکروگرم در دسی‌لیتر بود. سطح سرمی روی، در 1/55% از کودکان،
کمتر از حدّ استاندارد بود. سطح سرمی روی کودکان مبتلا به کم‌وزنی، کوتاه قدی و
لاغری و کودکان نرمال تفاوت معنی‌داری نداشت.
نتیجه‌گیری: کمبود روی در کودکان منطقه به عنوان عامل خطر مطرح است؛
بنابراین اقدامات آموزشی به منظور بهبود رژیم غذایی و مکمل یاری توصیه می‌شود.
کلید واژه‌ها: کمبود روی؛ کودکان شش ساله؛ شهر
بیرجند
افق‌دانش؛
مجله دانشکده علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی،درمانی گناباد (دوره12؛ شماره 4؛ زمستان
سال 1385)
دریافت: 6/12/85 اصلاح نهایی: 2/5/85 پذیرش: 16/5/86
مقدمه
روی، یکی از ریزمغذیهای اساسی بدن انسان است که
در ساختمان بسیاری از آنزیم‌های مؤثر در متابولیسم وجود دارد و برای رشد، تکامل،
اعمال سیستم اعصاب مرکزی و سیستم ایمنی لازم است (1). کمبود آن در بدن باعث کاهش
سرعت رشد، کوتاهی قد و تأخیر بلوغ می‌گردد؛ همچنین شیوع عفونتهایی مانند اسهال و
پنومونی را افزایش می‌دهد. علائم دیگر کمبود روی، کاهش اشتها، آلوپسی و کاهش چشایی
و بویایی، تأخیر در التیام زخم، اسهال مزمن و در کمبود طولانی علائمی مانند تأخیر
رشد و هیپوگنادیسم در مردان گزارش شده است (2). کمبود روی اولین بار در سال 1962
در ایران و مصر، در پسرانی که رشد نمی کردند و بلوغ جنسی نداشتند، گزارش شد (3،4).
درمان کمبودهای خفیف و متوسط و دادن مکمّل روی
به کودکان، اثرات مفیدی در کاهش بروز اسهال و پنومونی و حتی کاهش موارد ابتلا به
آنها در مناطق با شیوع بالا داشته است (5). کمبود روی در سه دهه اخیر در خاورمیانه
شناخته شده و در کودکان مناطق مختلف وجود داشته است (6). مطالعاتی در مورد شیوع
کمبود روی در مناطق مختلف جهان و مناطق معدودی در ایران انجام شده است (7-11).
با توجه به تفاوتهای تغذیه‌ای در مناطق مختلف،
بررسی کمبود ریزمغذیها از جمله روی در هر منطقه برای گروه پزشکی و بهداشتی آن
منطقه بسیار مهم و مفید است و با توجه به بالا بودن شیوع تأخیر رشد و کوتاه قدی در
منطقه خراسان جنوبی، طبق مطالعات انجام شده (12) و بالا بودن شیوع کمبود روی در
مناطق همجوار (8)، این مطالعه با هدف تعیین میزان شیوع کمبود روی در بین کودکان شش
ساله شهر بیرجند انجام شد.
روش تحقیق
در این مطالعه توصیفی- تحلیلی که به صورت مقطعی
و در سال 1384 انجام شد، کودکان شش ساله مراجعه‌کننده به پایگاههای سنجش در بدو
ورود به دبستان (از خرداد تا شهریور) مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفتند. با توجه
به نتایج مطالعات مشابه (زاهدان 4/0P=) و براساس فرمول حجم نمونه در مطالعات توصیفی- تحلیلی، تعداد 214
نمونه به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.
وزن کودکان با لباس سبک و بدون کفش توسط ترازوی
عقربه‌ای Soehnle آلمان با 250 گرم خطای اندازه‌گیری که هر روز توسط وزنه شاهد
تنظیم می‌شد، انجام گرفت. قد کودکان بدون کفش در حالی که پاها چسبیده و باسن، شانه‌ها
و پس سر در تماس با دیوار بود، توسط متر نواری ثابت‌شده بر دیوار و گونیایی که در
بالاترین قسمت سر به متر عمود گردید، اندازه‌گیری شد. نسبت وزن و قد به وزن و قد
استاندارد بر روی همان سن از جدول NCHS استخراج و زیر دو انحراف معیار از میانگین جامعه استاندارد برای
وزن، وزن به قد و قد به سن به ترتیب به عنوان کم وزنی، لاغری و کوتاه قدی در نظر
گرفته شد.
از هر کودک cc3 خون ورید رادیال گرفته شد. نمونه‌ها به نسبت مساوی و با استفاده
از آب دیونیزه رقیق شدند و سپس میزان روی سرم به روش اسپکترومتری با دستگاه Shimatzer
تعیین شد و مواردی که روی سرم کمتر از 70 میکروگرم در دسی لیتر بود به عنوان کمبود
روی تلقی شد.
داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمونهای t، آنالیز واریانس یک‌طرفه و Chi-Square در سطح معنی‌داری 05/0P£ مورد
تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها
در این مطالعه سطح روی در 214 کودک شش ساله (111
دختر و 104 پسر) اندازه‌گیری شد. میانگین سطح روی سرم در کلّ جمعیت مورد مطالعه
84/29±56/75
میکروگرم در دسی‌لیتر بود. کمبود روی در 118 نفر (1/55%) مشاهده شد. میانگین سطح
روی در دختران و پسران تفاوت معنی‌داری نداشت (74/0P=). شیوع و کمبود روی و همچنین میانگین سطح آن در دختران و پسران
کوتاه قد، کم وزن و لاغر نسبت به جمعیت بدون اختلال رشد، تفاوت معنی‌داری نداشت
(جدول 1).
جدول 1-
میانگین، انحراف معیار و دامنه تغییرات قد، وزن و سطح روی در سرم جمعیت مورد
مطالعه
|
شاخص
|
میانگین
|
انحراف معیار
|
حداکثر
|
حداقل
|
|
وزن
|
55/17
|
64/2
|
29
|
13
|
|
قد
|
07/114
|
02/6
|
133
|
101
|
|
سطح روی (µg/dl)
|
56/75
|
84/29
|
187
|
23
|
جدول 2-
مقایسه میانگین سطح روی سرم در کودکان مورد مطالعه
|
شاخص
متغیر
|
میانگین سطح
روی سرم (µg/dl)
|
انحراف
معیار
|
t
|
سطح
معنی‌داری
|
|
لاغری
|
دارد.
|
76/72
39/78
|
47/29
58/40
|
5/0
|
6/0
|
|
ندارد.
|
|
کوتاه قدی
|
دارد.
|
9/77
6/76
|
2/49
7/42
|
07/1
|
26/0
|
|
ندارد.
|
|
کم وزنی
|
دارد.
|
69/70
75/78
|
06/27
23/50
|
93/0
|
35/0
|
|
ندارد.
|
جدول 3-
مقایسه شیوع کمبود روی در کودکان مورد مطالعه
|
سطح روی
شاخص
|
کمتر از gµ70
|
بیشتر از gµ70
|
سطح معنی‌داری
|
|
فراوانی
|
درصد
|
فراوانی
|
درصد
|
|
لاغری
|
دارد.
|
47
64
|
2/52
2/54
|
43
54
|
8/47
8/45
|
88/0
|
|
ندارد.
|
|
کوتاه قدی
|
دارد.
|
39
77
|
1/59
7/52
|
27
69
|
9/40
3/47
|
84/0
|
|
ندارد.
|
|
کم وزنی
|
دارد.
|
66
51
|
1/61
49
|
42
53
|
9/38
51
|
45/0
|
|
ندارد.
|
بحث
در این مطالعه میانگین سطح روی سرم در جمعیت
مورد بررسی 84/29±56/75 میکروگرم در دسی‌لیتر به دست آمد که نسبت به میانگین سطح
استاندارد که تقریباً 100میکروگرم در دسی‌لیتر می‌باشد، کمتر است.
در مطالعه Tanzer و Yaylaci در بین کودکان 7 ساله ترکیه، میانگین سطح روی در کودکان با سطح
اجتماعی، اقتصادی متوسط 8/26±86 میکروگرم در دسی‌لیتر گزارش شد (13).
در مطالعه شریفی و همکاران در کودکان دبستانی 23
استان کشور میانگین سطح سرمی روی 42±115 میکروگرم در دسی‌لیتر بود (15)؛ این میزان در مطالعه استاد رحیمی
و همکاران، در بین کودکان مبتلا به تأخیر رشد و در کودکان خوب رشد کرده به ترتیب
16/20±65/77
و 88/16±75/85
به دست آمد (10).
در مطالعه حاضر، کمبود روی در 1/55% کودکان
مشاهده شد. تعدادی از تحقیقات، شیوع سندرم تغذیه‌ای کمبود روی در مناطق مختلف
ایران را بین 17%-34% گزارش کرده‌اند (9).
در مطالعه شریفی فقط در استان فارس شیوع 53% به دست
آمد که نزدیک به نتایج این مطالعه است (14)؛ هرچند در مطالعه منتظری‌فر و همکاران
در زاهدان، شیوع کمبود روی 8/42% بوده که آن هم تا حدودی با مطالعه حاضر همخوانی
دارد (8). در تحقیق حاضر، میانگین سطح روی سرمی در کودکان دختر و پسر تفاوت معنی‌داری
نداشت؛ هر چند در برخی مطالعات، ذکر شده که نیازمندی پسران به روی و حتی افزایش
دفع روده‌ای بخصوص در جریان اسهال در پسرها بیشتر است (15) اما در بیشتر مطالعات،
تفاوتی بین شیوع کمبود روی در دو جنس گزارش نشده است (15).
گرچه در این مطالعه تعداد بیشتری از کودکان کم
وزن و کوتاه قد نسبت به جمعیت نرمال، کمبود روی داشتند ولی شیوع و میانگین سطح روی
سرم درگروههای بدون اختلال رشد در مقایسه با کم وزن و کوتاه قد و لاغر تفاوت معنی‌داری
نداشت (جدول 2 و3).
در مطالعه استاد رحیمی و همکاران در تبریز (10)
و مطالعه Xue-Cun در چین (11)، میانگین سطح روی در کودکان با نارسایی
رشد و خوب رشد کرده، اختلاف معنی‌داری داشته است.
در مطالعه سهرابی و همکاران در کودکان 26-60
ماهه مناطق روستایی کرمان، غلظت روی در 5/15% از کودکان پایین‌تر از 70 میکروگرم
در دسی‌لیتر بود ولی ارتباط معنی‌داری بین غلظت روی پلاسما و وضعیت رشد گزارش نشد
(9).
شاید عدم تفاوت معنی‌دار غلظت روی سرم در کودکان
بدون اختلال رشد و یا دارای اختلال رشد در مطالعه حاضر به علت شیوع بالای اختلال
رشد در کودکان یا تجویز روی به کودکان با اختلال رشد باشد.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد که کمبود روی در حدّ
قابل توجهی از کودکان این منطقه وجود دارد. با توجه به این که نتایج این مطالعه و
مطالعات قبلی (12) نشان داده است که سوء تغذیه در کودکان دبستانی این منطقه، نسبت
به سایر مناطق کشور، در حدّ بالاتری است و چون کمبود روی از طرق مختلف مانند کاهش
اشتها، تأثیر منفی بر سیستم غدد درون‌ریز از جمله کاهش ترشح هورمون‌های رشد و عامل
رشد شبه انسولین یک و کاهش سرعت تکثیر سلول‌ها می‌تواند موجب تأخیر رشد شود (16) و
مطالعات نشان داده‌اند که تجویز روی، صدکهای قد و وزن کودکان را بهبود می‌بخشد (17).
تجویز مکمل روی، در کودکان بخصوص کودکان کم‌اشتها
می‌تواند مفید باشد؛ از طرفی بهترین منبع روی در رژیم غذایی گوشت و ماهی است و
استفاده زیاد از غذاهای حاوی فیتات فراوان مثل نانهای سنتی و حبوبات که تقریباً
تمام روی آن با فیتات ترکیب می‌شود، می‌تواند بر قابلیت دسترسی به عنصر روی
تأثیرگذار باشد (3) و به نظر می‌رسد مصرف این نانها در این منطقه هم بالاست؛
بنابراین در اقدامات پیشگیرانه، آموزش الگوی مصرف صحیح و اصلاح عادت غذایی خانواده‌ها
می‌تواند مؤثر باشد. ضمن این که مطالعات وسیعتر در رده‌های سنّی دیگر و مطالعات
مورد شاهدی برای بررسی تأثیر روی تکمیلی بر قد و وزن کودکان پیشنهاد می‌گردد.
تشکر و قدردانی
از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی
بیرجند که بودجه طرح را متقبل شدند و آقای غلامرضا شریف‌زاده و دکتر حسینی
(دانشگاه بیرجند) و دکتر جواد هاشمی تشکر می‌نماییم.
منابع:
1-
Umeta M| West CE| Deurenberg P| Hautuasit JG. Zinc supplementation and stunted
infants in Ethiopia: arandomized controlled trial. Lancet. 2000; 355: 2021-22.
2- Behrman
RE| Klie MT. Nelson text book of pediatrics. 17th ed. Philadelphia:
Saunders; 2004.
3- مجموعه آموزشی بهبود رشد و تغذیه کودکان. تهران: معاونت سلامت
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، 1380.
4- Chooi
M| Todd J| Boyds N. Influence of age and sex on plasma zinc level in normal and
diabetic individual. Nut Metabol. 1976; 20: 135-42.
5- Walker
CF| Black RG. Zinc and risk for infectious disease. Annu Rev Nutr. 2004| 24:
255-75.
6- Hambidge
KM| Hembidge C. Low level of zinc in hair| anorexia| poor growth and hypogeusia
in children| Pediatric Res. 1979; 6: 868-74.
7- Bahijiri
SM. Serum zinc in infant and preschool children in Jeddah area: effect of diet
and diarrhea in relation to growth. Annal Saud Med. 2001; 21: 324-29.
8- منتظری‌فر ف، کرج بایی م، کیمیاگر م. ارزیابی وضعیت روی در
دختران دانش‌آموز مدارس راهنمایی و دبیرستانهای شهر زاهدان. مجله دانشگاه علوم
پزشکی قزوین. 1378؛ 7 (12): 72-77.
9- سهرابی ژ، سیاسی ف، کیقبادی ک. بررسی وضع روی در کودکان 24-60
ماهه روستاهای شهر کرمان. خلاصه مقالات سومین کنگره تغذیه ایران. 1378: 22-25.
10- استاد رحیمی ع، محبوب س، برزگر م، قائم مقامی س ج. مقایسه غلظت سرمی روی در کودکان مبتلا به
نارسایی رشد و کودکان با رشد طبیعی. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. 1383؛
دوره 11 (64): 24-27.
11- Xue-Cun
C| Tai-An Y| Sheng HJ| Qiu-yan M| Lixiang L. low level of zinc in hair and
blood| pice| anorexia and poor growth in Chinese preschool children. Am J Clin
Nutr. 1985; 42: 694-700.
12- طاهری ف، فشارکی‌نیا آ، سعادت‌جو س ع. مقایسه وزن و قد کودکان
7- 12 ساله مدارس شهر بیرجند با مقادیر مرجع مرکز آمارهای بهداشتی NCHS. مجله دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1379؛ دوره 7 (1): 33-37.
13- Tanzer
F| Yaylaci G. Serum zinc level and its effect on antheropometric measurements
in 7-11 years old children with different socioeconomic back grounds. Int
Jvitam Nutr Res. 2004; 74 (1): 52-56.
14- شریفی ف، هدایتی م، میرمیران پ، مهرابی ی، عزیزی ف. سطح سرمی
روی، مس و آهن در کودکان دبستانی 23 استان کشور در سال 1375. مجله غدد درون ریز و
متابولیسم ایران. دوره 1 (4): 275-285.
15- فیروزچاهی ع، اسماعیلی م، فیروز چاهی م. تعیین سطح سرمی روی در
کودکان مبتلا به اسهال. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل. 1383؛ دوره 6 (3): 46-49.
16- McDonald
RS. The role of zinc in growth and cell proliferation. J Nut. 2000; 130: 1500-1508.
17- حکیمی م، هاشمی ف، والایی ف، کیمیاگر م، ولایتی ع ا، بلور ساز
م: تأثیر روی تکمیلی بر صدکهای وزنی و قدی کودکان. فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه
علوم پزشکی کاشان (فیض). 1378؛ دوره 3 (شماره 11): 1-9.
Title:
Evaluation serum Zinc in 6 years old children in Birjand city
Authors:
K. Namakin| MR. Miri|
M. Malekaneh| M. Zardast
Abstract
Background
and Aim: Zinc element is one of the essential trace elements that participates
in many enzymes structure and is essential for growth| development|
reproduction| central nerves system and immune system function. This study was
down for determine serum zinc in 6 years old children in Birjand.
Materials
and Methods: In this cross-sectional study| 214 six-year old children| were
randomly selected. 3ml blood venous was obtained of children and serum zinc
level was measured by atomic absorption spectrophotometer. Data was analyzed by
SPSS software.
Results:
55.1% of the subjects had deficiency. Mean of serum zinc was 75.56±29.84 ?g/dl.
There were no significant differences in serum zinc in children with normal
growth and subjects that were stunted or underweight or wasting (based < 2SD
of mean of standard population).
Conclusion:
Administration zinc supplements and other study for risk factor of zinc
deficiency are recommended.
Key words:
Zinc deficiency; Children; Growth; Birjand