hc8meifmdc|2011A6132836|Tajmie|tblnews|Text_News|0xfdffe910050000001005000001000300
عنوان مقاله : بررسی تاثیر صادرات
در رشد فعالیت های اقتصادی ایران در چارچوب جدول
داده-ستانده
.
نویسندگان : دکتر هادی مهدویان ؛
مدیر کل بخش اقتصادی بانک مرکزی جهوری اسلامی ایران
ناصر قدیمی نیا ؛ کارشناس
دایره داده- ستانده بانک مرکزی جهوری اسلامی ایران
خلاصه
از آنجا
که اقتصاد ایران همواره با یکی از مشکلات مزمن اقتصادی همچون تورم ؛ بیکاری ؛ کسری
تراز پرداختها؛ بلا استفاده ماندن ظرفیت های تولیدی و نهایتا رشد اقتصادی ناپایدار
مواجه است ؛ اعمال استراتژی توسعه صادرات می تواند به عنوان یک رویکرد اساسی در
جهت برطرف ساختن مسائل مذکور مطرح گردد . این امر مستلزم شناخت جایگاه بالفعل
صادرات در اقتصاد ایران و اندازه گیری مداوم پیامد های آن در طول زمان می باشد .
در این
مقاله با استفاده از چارچوب تحلیلی جدول داده-ستانده ؛ آثار توسعه صادرات در رشد
فعالیت های عمده اقتصادی مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرد . هدف مذکور در طی دو
مرحله قابل حصول خواهد بود :
1-
محاسبه جدول داده-ستانده اقتصاد ایران برای سال 1378 : از آنجا که تهیه جدول
داده-ستانده مستلزم گردآوری ؛ طبقه بندی و نهایتا تدوین مجموعه ای از آمار اقتصادی
می باشد سال 1378 به عنوان سالی که پوشش آماری مناسبی را در این زمینه فراهم می
کند انتخاب شده است . در ضمن به منظور شناسائی بهتر اثرات صادرات ؛ سعی بر آن بوده
است تا جدول مورد نظر به تفصیلی ترین شکل ممکن ( از نظر موجودی آمار و اطلاعات )
تهیه گردد . بنابر این در این مرحله با استفاده از روش بهنگام سازی ؛ یک جدول
داده-ستانده به تفکیک چهل فعالیت اقتصادی و پنج بردار تقاضای نهائی برای سال 1378
مورد محاسبه قرار گرفته و نتایج آن در اختیار پژوهشگران قرار می گیرد .
ب-
تجزیه وتحلیل آثار افزایش صادرات بر رشد فعالیت های اقتصادی : در این مرحله پس از
طرح تئوریک جایگاه صادرات در جدول داده-ستانده و ارتباط آن با تولید ؛ موارد ذیل
مورد بررسی قرار می گیرند :
×
محاسبه
اثرتغییر صادرات و مقایسه آن با آثار تغییرات اجزاء تقاضای نهائی .
×
محاسبه
آثار تغییر صادرات فعالیت های مختلف اقتصادی و مقایسه آنها با یکدیگر.
1- بحث نظری صادرات
موضوع
صادرات ریشه در بحث بسیار دیرین تجارت بین الملل دارد . این بحث مورد توجه برجسته
ترین متفکرین اقتصادی و اجتماعی قرون 18 و 19 میلادی همچون دیوید هیوم ؛ آدام
اسمیت ؛ دیوید ریکاردو و جان استوارت میل بوده است . افکار وعقاید این افراد ؛
زمینه ساز بسیاری از مفاهیم و تئوری هائی گشت که به عنوان میراث با ارزش به
اقتصاددانان امروزی انتقال یافته اند . در واقع کار این گروه از اقتصاددانان بر
روی مسائل اقتصاد بین الملل باعث بوجود آمدن برخی از ابزارهای مهم تجزیه وتحلیل توسط
اقتصاددانان جدید گردید . به عنوان مثال نظریه مقداری پول که توسط هیوم مطرح شد
برای نشان دادن اثرات تجارت خارجی بر سطح قیمت های داخلی بود . اولین فرمولی که به
عنوان قانون عرضه و تقاضا توسط میل ارائه گردید چگونگی تعیین قیمت ها در بازار های
بین المللی را توضیح می داد .در قرن بیستم بسیاری از متفکرینی که موفق به دریافت
جایزه نوبل شدند همچون پل سامئلسون ؛ واسیلی لئونتیف ؛ برتیل اوهلین و جیمز مید ؛
دارای مطالعات وسیعی در زمینه مسائل اقتصاد بین الملل بودند .
بطور
خلاصه اولین نویسندگان مباحث اقتصاد بین الملل ؛ مرکانتلیست های قرن هفدهم ؛ ارزش
زیادی برای نقش دولت قائل بودند آنها منافع حاصل از تجارت را بوسیله ثروتی که یک
کشور از طریق تجارت خارجی بدست می آورد اندازه گیری کرده و دولت ها را ملزم به
تشویق صادرات و تهدید واردات به منظور
حداکثر کردن منافع تجاری می دانستند . در قرن هجدهم ؛ اقتصاددانان کلاسیک نظریه
متفاوتی را مطرح ساختند .آنها معتقد بودند که منافع تجارت بین الملل ؛ در افزایش
کارائی فعالیت هائی متبلور می گردد که دارای مزیت نسبی هستند و بنابراین دولت ها
را از ایجاد مقررات مربوط به تجارت خارجی منع می کردند .
بطور کلی
می توان با جمع بندی بسیاری از نظرات مطرح شده در زمینه تجارت بین الملل ؛
خصوصیاتی را در ارتباط با منافع و نیز مسائل تجارت خارجی ذکر کرد .
از جمله
مزایائی که برای تجارت بین کشور ها عنوان می گردد آن است که با شرکت در مبادلات
بین المللی ؛ هر اقتصاد ملی قادر به استفاده از منابع خود به کارامدترین شکل ممکن
و بهره برداری کامل از مقیاس های اقتصادی بوده نتیجتا تجارت خارجی باعث افزایش
درآمد واقعی هر کشور می گردد . همچنین زمانی که کشوری کارائی یا کیفیت تولید را در
صنایع صادراتی خود افزایش می دهد سایر کشور ها بطور غیر مستقیم از طریق واردات
کالاها و خدمات ؛ در این ارتقاء سهیم می شوند . از سوی دیگر پیشرف های تکنیکی در
یک کشور معمولا از طریق مبادله تجهیزات سرمایه ای در بازار های جهانی ؛ به سایر
کشور ها انتقال می یابند .گروهی از اقتصاددانان
پا فراتر نهاده و معتقدند همانگونه که تجارت جهانی کالاها و خدمات باعث افزایش
کارائی اقتصاد های ملی می گردد؛ تجارت بین المللی دارائی ها و بدهی ها نیز می
تواند باعث بوجود آمدن کارائی در زمینه تخصیص بهینه منابع مالی و غیر مالی در طول
زمان گردد .
از سوی
دیگر ؛ تجارت خارجی همواره با مسائلی همچون هزینه های فرصتی مواجه است که برخورد
مناسب با آنها مستلزم تجزیه وتحلیل دقیق وضعیت تجاری و نیز اقتصاد داخلی یک کشور
است . این امکان وجود دارد که تغییرات مبادلات جهانی ؛ مسائل اقتصادی پیچیده ای را
بوجود آورند چرا که رفتار داخلی یک اقتصاد را متاثر می سازند . همچنین به دلیل متاثرساختن روابط بین دولتها ؛
باعث بوجود آمدن مسائل سیاسی نیز می شوند .حتی برخی از حوادث بازار های بین الملل
می تواند سطوح اشتغال ؛ نرخ رشد و نرخ های تورم بسیاری از کشور ها را تحت الشعاع
قرار دهند . به عنوان مثال افزایش بی سابقه در قیمت جهانی نفت در سال 1973 یک عامل
بسیار مهم در بوجود آمدن شرایط رکود تورمی کشور های واردکننده نفت بود . از سوی
دیگر در مورد کشور های کمتر توسعه یافته ؛ کاهش قیمت مواد خام و اولیه می تواند
درآمد صادراتی این گونه از کشور ها را کاهش داده و نتیجتا توانائی آنها را برای
وارد کردن ماشین آلات و سایر کالاهای سرمایه ای متاثر ساخته و باعث کندی سرعت
توسعه آنها گردد . از جنبه سیاست های اقتصادی ؛ روابطی که بین اقتصاد های ملی از
طریق مبادلات بین المللی بوجود می آید باعث نوعی وابستگی میان سیاست های ملی کشور
ها می گردد . به عنوان نمونه ؛ سیاست هائی که باعث تحریک تقاضای کل در یک کشور می
شوند ؛ افزایش تقاضا را از طریق افزایش
واردات بهمراه آورده و این موضوع خود باعث
تحریک صادرات سایر کشور ها می گردد . لذا اجرای یک سیاست انبساطی تقاضا در کشوری ؛
موجب می گردد تا سایر دولت های ذیربط ؛ سیاست های خود را به منظور تثبیت اقتصادی
تعدیل نمایند .
بنابراین
به دلیل تاثیر بسیار عمیقی که واردات و صادرات کالاها و خدمات ( اعم از مصرفی؛
واسطه ای و سرمایه ای ) در کلیه جوانب و سطوح اقتصادی یک کشور دارند سیاست گذاران
و برنامه ریزان اقتصادی ( در راس آنها دولت ها در کشور های در حال توسعه ) نمی
توانند نسبت به وضعیت تجاری خود و نتایج حاصل از آن بر اقتصاد ملی بی توجه باشند .
2- مبانی جداول داده-ستانده
زمانیکه
واسیلی لئونتیف ؛ اقتصاددان برجسته روسی تبار و برنده جایزه نوبل سال 1973 ؛ اولین
اثر علمی خود تحت عنوان ساختار اقتصادی آمریکا را در سال 1941 منتشر ساخت بحث جدول
داده-ستانده به شکل رسمی و تخصصی در علم اقتصاد مطرح گردید . اگرچه از نظر تئوری ؛
جدول داده-ستانده تبلوری از نظریه تعادل عمومی لئون والراس ( 1834-1919 ) بوده و
می توان سابقه تاریخی طولانی تری را بر آن مترتب ساخت .
بطور
کلی جدول داده-ستانده یک مجموعه سازگار و فراگیر از کلیه آمارهای مرتبط با فعالیت
اقتصادی عوامل مختلف جامعه می باشد .در واقع یک جدول داده-ستانده چگونگی مبادلات
اقتصادی را بطور همزمان و در طول یک دوره معین ؛ میان بخش های تولیدکننده و مصرف
کننده یک منطقه اقتصادی ( کشور ؛ استان و…) به شکل تفصیلی
منعکس می کند .به دلیل نزدیکی ارتباط مفهومی بین حسابهای ملی و جدول داده-ستانده
می توان متغیرهای اقتصادی و روابط موجود میان آنها را بر حسب یک جدول داده-ستانده
دوبخشی به اختصار ذیل توضیح داد :
|
|
|
بخش های
تولید کننده:
|
|
تقاضای
نهائی
|
|
کل محصول
|
|
|
|
1
|
2
|
C
|
I
|
G
|
E
|
X
|
|
بخش های تولید کننده :
|
1
|
Z11
|
Z12
|
C1
|
I1
|
G1
|
E1
|
X1
|
|
|
2
|
Z21
|
Z22
|
C2
|
I2
|
G2
|
W2
|
X2
|
|
پرداخت به عوامل(ارزش افزوده)
|
W
|
W1
|
W2
|
Wc
|
Wi
|
Wg
|
We
|
W
|
|
واردات
|
M
|
M1
|
M2
|
Mc
|
Mi
|
Mg
|
Me
|
M
|
|
کل هزینه ها
|
X
|
X1
|
X2
|
C
|
I
|
G
|
E
|
X
|
Zij = مصرف واسطه بخش i از محصولات بخش j
W = پرداخت به عوامل (
اجزاء ارزش افزوده )
C = مصرف بخش خصوصی
G = مصرف بخش دولتی
I = سطح سرمایه گذاری
( تشکیل سرمایه ثابت و تغییر در موجودی انبار )
E = صادرات
M = واردات
X = تولید یا هزینه ناخالص اقتصاد
می توان روابط بین این متغیرهای
کلان رادر جدول فوق به صورت ردیفی و ستونی
بیان کرد :
1)
X = X1 + X2 + W + M
2)
X = X1 + X2 + C + I + G + E
چنانکه ملاحظه می شود حاصل جمع
ستونی و ردیفی جدول ؛ به ترتیب عرضه کل و تقاضای کل را در اقتصاد نشان می دهند و
از آنجا که دو متغیر مذکور بنابر اتحاد حسابداری ملی دریک دوره معین ودر یک منطقه
اقتصادی خاص برابر هستند لذا ترکیب دو رابطه فوق منجر به نتیجه زیر می گردد :
3)
W = C + I + G + ( E – M )
سمت چپ این اتحاد درآمد ناخالص ملی
و سمت راست آن تولید ناخالص ملی را منعکس می نماید .
نکته
قابل ملاحظه در این جدول فرضی؛ آن است که می توان کلیه روابط اقتصادی فوق الذکر را
هم در سطح کلان و هم در سطح تفصیلی یعنی بخش های مختلف اقتصاد بدست آورد . در کنار
این ویژگی ؛ نکته بسیار مهم دیگری که در جدول داده-ستانده از نقطه نظر قدرت تحلیلی
و کاربردی مطرح می شود آن است که تابع تولید در هر بخش اقتصادی ؛ یک تابع تولید
خطی است به عبارتی؛ تغییر در سطح تولید یک بخش ؛ تابعی از تغییر همزمان و یکسان
داده ها در آن بخش است . این فرض ؛ مفهوم ضرایب فنی ثابت را در یک مدل لئونتیف
توجیه کرده و بر همین مبنا می توان وابستگی سطح تولید یک بخش را به سطح تولید
سایربخش هاو نیز سطح تقاضای نهائی؛ در یک مدل ماتریسی بیان کرد :
4)
X = ( I - A ) .Y
X = بردار تولید بخش های
مختلف اقتصاد
A = ماتریس ضرایب فنی ثابت
( I-A ) = معکوس ماتریس لئونتیف
Y = بردار تقاضای نهائی
واضح
است که سطح تولید X تابعی است از مقدار تقاضای نهائی Y دراقتصاد . به
عبارتی تغییرمستقل در هریک از اجزاء تقاضای نهائی ( مصرف خصوصی؛ مصرف دولت ؛
سرمایه گذاری و صادرات ) منجر به تغییر کلیه سطوح تولید در اقتصاد می شود .
3- تهیه
جدول داده-ستانده سال 1378
بطور
کلی ؛ بکارگیری جداول داده-ستانده در تجزیه و تحلیل مسائل اقتصادی زمانی امکان
پذیر است که جداول مذکور به روز بوده و
شرایط اقتصادی موجود را در چارچوب آمارهای بدست آمده بخوبی تبیین نمایند .
از آنجا
که آخرین جدول داده-ستانده آماری که توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران تهیه گردید
مربوط به وضعیت اقتصاد ایران در سالهای 1367 و1365 می گردد استفاده از آنها جهت
تحقیق حاضر ؛ به دلیل قدیمی بودن ضرایب فنی و تغییر شرایط اقتصادی ؛ مناسب به نظر
نمی رسد و بنابراین بخش اول از تحقیق به محاسبه جدول داده-ستانده در سال 1378
اختصاص یافت . از آنجا که تهیه جدول داده-ستانده براساس آمار و اطلاعات مستقیم و
به شکل کاملا تفصیلی ؛ مستلزم صرف زمان ؛ هزینه و نیروی انسانی قابل ملاحظه ای است
می توان پس از تهیه یک جدول پایه آماری ؛ جداول سالهای بعد را برحسب روشهای بهنگام
سازی در مدت زمان کوتاهتر و با تخصیص هزینه و نیروی انسانی کمتری بدست آورد . از
جمله مهمترین روش های بهنگام سازی روش RAS است که از نقطه نظر قدرت تخمینی یک روش نسبتا
کارآمد تلقی می شود .
جدول
داده-ستانده سال 1378 نیز به روش RAS و با استفاده
از ضرایب فنی جدول داده-ستانده سال 1367 ( تهیه شده توسط بانک مرکزی ) محاسبه شده
است . موارد ذیل پاره ای از خصوصیات جدول داده-ستانده سال 1378 را به اختصار مطرح
می سازند :
qدر این جدول تعداد 40 بخش یا فعالیت اقتصادی منتخب در نظر
گرفته شده که این فعالیت ها منطبق با طبقه بندی بین المللی و استاندارد فعالیت های
اقتصادی ( ISIC ) هستند . البته به دلیل
اینکه صادرات ایران در دو گروه صادرات نفت و گاز و صادرات کالاهای غیر نفتی تقسیم
می شود و فعالیت های خدماتی سهم بسیار ناچیزی در صادرات ایفا می کنند ؛ بخش های
خدماتی بشکل کلی تر در یکدیگر ادغام شدند . از سوی دیگر ؛ در طبقه بندی صنایع
کارگاهی نیز به دلیل گستردگی بیشتر تعدادفعالیت های اقتصادی ؛ از ویرایش سوم ISIC استفاده گردید .
qحاشیه جدول داده-ستانده سال 1378 : با استفاده از آخرین آمار
واطلاعات موجود ؛ حاشیه جدول که در برگیرنده دو گروه از اجزاء تقاضای نهائی و
اجزاء عرضه کل می گردد بطور مستقیم مورد محاسبه قرار گرفت .
الف-
اجزاء تقاضای نهائی
در زمینه مخارج مصرفی بخش خصوصی که شامل هزینه
های مصرفی خانوار و هزینه های موسسات غیرانتفاعی در خدمت خانوار ها می شود از
نتایج بررسی آماری بودجه خانوار مرکز آمار ایران و اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی
استفاده گردید .
در
ارتباط با مخارج مصرفی دولت ؛ آمار و اطلاعات مندرج در قانون بودجه ایران و
اطلاعات جدول داده-ستانده سال 1367 مورد
بررسی و محاسبه قرار گرفتند . تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و نیز تغییر در موجودی
انبار نیز پس از بررسی آمار حسابهای ملی و نیز آمار مندرج در سالنامه آماری مرکز
آمار ایران ؛ مورد محاسبه قرار گرفتند و بلاخره در مورد صادرات از دو گروه منبع
آماری استفاده گردید . برای صادرات نفت و گاز ؛ آمارصادرات حسابهای ملی بطور
مستقیم بکار گرفته شد ودر مورد صادرات کالاهای غیرنفتی نیز ارقام سالنامه آمار
بازرگانی خارجی ایران (ماخذ : گمرک جمهوری اسلامی ایران ) به عنوان منبع آماری
مستقیم در نظر گرفته شد . به دلیل آنکه نرخ ارز بکار رفته در ارزش گذاری ریالی
صادرات در آمار بازرگانی خارجی برای انواع کالاها یکسان و معادل 1775 ریال در نظر
گرفته شده است ( در سال 1378 ) ؛ جهت تعدیل ارزش ریالی صادرات بخش های مختلف
اقتصادی ؛ از میانگین موزون نرخ ارز صادرات کالاهای غیرنفتی که در محاسبات مربوط
به حسابهای ملی در نظر گرفته می شود استفاده گردید .
ب-
اجزاء عرضه کل
عرضه کل
هر یک از بخش های اقتصادی را می توان توسط معادله ذیل محاسبه نمود :
+ هزینه
واسطه
+ ارزش
افزوده
+
واردات
+ خالص
مالیات بر محصولات داخلی و واردات
= عرضه کل
آمار
مربوط به هزینه واسطه و ارزش افزوده فعالیت های مختلف اقتصادی ؛ از حسابهای ملی
ایران استخراج گردید . البته به دلیل استفاده از ویرایش دوم ISIC در طبقه بندی فعالیت ها در حسابهای ملی ؛ محاسبه
متغیرهای مذکور برحسب طبقه بندی ویرایش سوم امری ضروری گردید.
این کار بر مبنای سایر اطلاعات و آمار موجود همچون ارزش داده ها و ستانده
های فعالیت های کارگاههای صنعتی ( ماخذ: نتایج آمارگیری از کارگاههای صنعتی مرکز
آمار ایران در سال1378 ) ؛ نتایج بررسی کارگاههای بزرگ صنعتی کشور ( ماخذ : اداره
آمار بانک مرکزی ) و آمار حسابهای ملی ؛ ارزش افزوده وهزینه واسطه کارگاههای صنعتی
مطابق با طبقه بندی منتخب در جدول مورد محاسبه قرار گرفتند .
در
زمینه واردات از ارقام مندرج در سالنامه آمار بازرگانی خارجی در سال 1378 استفاده
گردید . این ارقام پس از تعدیل بر مبنای نرخ ارز موزونی که در حسابهای ملی ایران
جهت محاسبه واردات بکار گرفته می شوند تعدیل و بر حسب بخش های مختلف اقتصادی طبقه
بندی شده اند .
خالص
مالیات بر محصول و واردات را می توان به
دو گروه خالص مالیات بر محصولات داخلی و خالص مالیات بر واردت تقسیم کرد . آمار و
اطلاعات مورد نیاز درزمینه خالص مالیات بر محصولات داخلی از طریق ارقام قطعی بودجه
؛ صورت های مالی سازمان حمایت تولید کنندگان و مصرف کنندگان و نیز حساب عملکرد شهرداریهای
کشور قابل استخراج است . در مورد خالص مالیات بر واردات نیز ارقام مربوط به حقوق
گمرگی و سود بازرگانی از گمرک دریافت و با طبقه بندی آنها بر حسب کدهای CPC و ISIC؛ خالص مالیات بر
واردات در هر یک از بخش های اقتصادی محاسبه شده است .
qماتریس مصارف واسطه جدول داده-ستانده سال1378
مرحله
نهائی از تدوین جدول داده-ستانده 1378 مربوط به تخمین ماتریس مصارف واسطه می گردد
. این کار پس از محاسبه اجزاء تقاضای نهائی ؛ عرضه کل ومشخص شدن بردارهزینه و
مصارف واسطه فعالیت های اقتصادی امکان پذیر گردید .به منظور تخمین ماتریس مصارف
واسطه از روش RAS در نرم افزار تخصصی جدول داده-ستانده تحت عنوان IO7 استفاده شد . در واقع مکانیزم روش RAS عبارت است از
تنظیم ماتریسی که با شرایط و محدودیت های جدید(
سال هدف ) هماهنگی و سازگاری داشته باشد . این کار از طریق محاسبه دو سری
فزاینده ؛ یکی جهت تعدیل ردیف ها و دیگری جهت تعدیل ستون های ماتریس موجود انجام
می شود بطوریکه جمع ستون ها و ردیف های ماتریس تعدیل شده با جمع ستون ها و ردیف
های مربوط به سال هدف ( بردار های مصرف و هزینه واسطه ) مطابقت داشته باشند .
فرایند فوق تا زمان دستیابی به همگرائی مذکور؛ چندین بار تکرار می گردد .
در مورد
جدول داده-ستانده سال 1378 این فرایند 31
بار تکرار گردید و نهایتا ماتریس مصارف واسطه بین الصنایع بصورت هماهنگ با
بردار هزینه ها و مصارف واسطه به دست آمد . با ادغام ماتریس هزینه های واسطه با
بردارهای مربوط به اجزاء تقاضای نهائی و عرضه کل ؛ جدول داده-ستانده سال 1378 به
شکلی که در ضمیمه ارائه شده است کامل گردید .
در گام
بعدی از محاسبات ؛ ماتریس ضرایب فنی ( A ) و معکوس ماتریس لئونتیف
(I – A )؛ بر اساس تعاریف مربوطه مورد محاسبه قرار
گرفتند .
بر
مبنای ماتریس های مذکور و نیز محاسبات انجام شده در جدول داده-ستانده 1378 ؛ وضعیت
صادرات ایران در مقطع زمانی سال 1378 و در چارچوب تحلیل داده-ستانده مورد بررسی
قرار گرفت که نتایج بدست آمده به تفکیک مطرح می شوند .
v
شاخص
های حساسیت و قدرت پراکندگی
قبل از
آنکه نتایج حاصل از آثار اقتصادی صادرات بر سطح تولید مورد بحث قرار گیرد
لازم است ابتدا شاخص های حساسیت و قدرت
پراکندگی مربوط به فعالیت های اقتصادی منتخب در جدول داده-ستانده سال 1378 در نظر
گرفته شوند . مفهوم حساسیت پراکندگی عبارت است از تغییرات ایجاد شده در تولید بخش
های مختلف به ازاء یک واحد افزایش در تقاضا برای کلیه بخش ها . در صورتیکه هر یک
از عناصر معکوس ماتریس لئونتیف را با a i j نشان دهیم مطابق با رابطهX = ( I – A ) . Y خواهیم داشت :
d X i / d Y j = a i j
کهa i j تاثیر یک واحد از تغییر
تقاضای بخش j
را
بر سطح تولید بخش i نشان می دهد . براساس این روابط و تعریف داده
شده از شاخص حساسیت پراکندگی ؛ می توان آن را بصورت ذیل اندازه گیری کرد :
?
aij = ai1 + ai2 + …+ ain
به
عبارتی حاصل جمع ردیفی عناصر معکوس ماتریس لئونتیف ؛ شاخصی برای حساسیت پراکندگی
بخش های اقتصادی بدست می دهد .
از سوی
دیگر شاخص قدرت پراکندگی مقیاسی است که تغییر در محصول تمام بخش های اقتصادی را به
ازاء یک واحد تغییر در تقاضای نهائی یک بخش منعکس می کند .مجددا بر مبنای ماتریس
معکوس لئونتیف می توان شاخص قدرت پراکندگی را بصوردت ذیل محاسبه کرد :
?
aij = a1j + a2j + …+ anj
در
اینجا حاصل جمع ستونی عناصر ماتریس معکوس ؛ شاخص قدرت پراکندگی را نشان می دهند.
در جدول
شماره 1 شاخص های مذکور بر حسب شش گروه کلی از فعالیت های اقتصادی و با استفاده از
ماتریس معکوس لئونتیف جدول داده-ستانده سال 1378 ارائه شده اند .
|
|
|
|
جدول شماره 1
|
|
|
|
|
|
|
|
شاخص
|
شاخص
|
رتبه
|
|
گروه فعالیت اقتصادی
|
قدرت پراکندگی
|
حساسیت پراکندگی
|
اهمیت
|
|
کشاورزی
|
6.2
|
11.1
|
3
|
|
استخراج نفت خام؛ گاز طبیعی و معدن
|
2.6
|
2.5
|
5
|
|
کارگاههای صنعتی
|
44.8
|
38.4
|
1
|
|
برق؛ گاز و آب
|
6.1
|
3.9
|
4
|
|
ساختمان
|
2.2
|
1.4
|
6
|
|
خدمات
|
13.3
|
18.0
|
2
|
مطابق با جدول شماره 1 کارگاههای صنعتی بالاترین رتبه
اهمیت را براساس شاخص های پراکندگی و قدرت ( به ترتیب 44.8 و 38.4 ) به خود اختصاص
داده اند . این موضوع نشان دهنده آن است که هر گونه تغییر در تقاضا برای محصولات
بخش یا بخش های اقتصاد ؛ بیشترین تاثیر را درمحصول کارگاههای صنعتی کشور ایجاد می
نماید . در مقابل ؛ بخش هائی همچون استخراج نفت خام ؛ گاز طبیعی و معادن کمترین
تاثیر پذیری را در برابر تغییرات تقاضا نشان می دهند . علاوه بر این ؛ درجدول
شماره 2 ؛ شاخص های مذکور بر حسب هر یک از فعالیت های اقتصادی منتخب ارائه شده اند
.
|
|
|
|
جدول شماره 2
|
کد
|
فعالیت اقتصادی
|
قدرت پراکندگی
|
حساسیت پراکندگی
|
|
1
|
زراعت
|
1.33
|
5.76
|
|
2
|
دامپروری و شکار
|
1.54
|
2.30
|
|
3
|
جنگلداری
|
2.14
|
1.96
|
|
4
|
ماهیگیری
|
1.14
|
1.04
|
|
5
|
نفت خام و گاز طبیعی
|
1.05
|
1.14
|
|
6
|
معدن
|
1.57
|
1.34
|
|
7
|
صنایع تولید مواد غذائی و آشامیدنی ها
|
2.11
|
2.80
|
|
8
|
صنایع تولید سیگار ؛ توتون و تنباکو
|
1.57
|
1.00
|
|
9
|
صنایع تولید منسوجات
|
2.24
|
3.86
|
|
10
|
صنایع تولید پوشاک
|
2.35
|
1.06
|
|
11
|
صنایع تولید چرم و محصولات چرمی
|
2.31
|
1.59
|
|
12
|
صنایع تولید چوب و محصولات جوبی
|
2.20
|
1.33
|
|
13
|
ساخت مبلمان
|
2.18
|
1.08
|
|
14
|
صنایع تولید کاغذ و محصولات کاغذی
|
2.17
|
2.63
|
|
15
|
صنایع تولید مواد و محصولات شیمیائی
|
2.03
|
3.42
|
|
16
|
صنایع تولید فراورده های نفتی
|
1.74
|
1.76
|
|
17
|
سایر فراورده های نفتی و کوره کک
|
2.15
|
1.13
|
|
18
|
صنایع تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی
|
2.20
|
1.51
|
|
19
|
صنایع تولید محصولات معدنی غیر فلزی
|
1.88
|
1.57
|
|
20
|
صنایع تولید فلزات اساسی
|
2.12
|
2.59
|
|
21
|
محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات
|
2.07
|
1.81
|
|
22
|
صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات
|
2.25
|
1.83
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ادامه جدول
شماره 2
|
|
کد
|
فعالیت اقتصادی
|
قدرت
پراکندگی
|
حساسیت پراکندگی
|
|
23
|
صنایع
تولید ماشین آلات مولدو انتقال دهنده برق
|
2.19
|
2.05
|
|
24
|
صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری
|
2.32
|
1.30
|
|
25
|
صنایع تولید رادیو؛ تلویزیون و وسایل ارتباطی
|
2.26
|
1.13
|
|
26
|
صنایع تولید سایر تجهیزات و وسائل حمل و نقل
|
2.25
|
1.15
|
|
27
|
سایر محصولات صنعتی
|
2.21
|
1.82
|
|
28
|
برق
|
2.31
|
1.76
|
|
29
|
گاز
|
1.86
|
1.05
|
|
30
|
آب
|
1.95
|
1.10
|
|
31
|
ساختمان
|
2.24
|
1.38
|
|
32
|
حمل و نقل و انبارداری
|
1.78
|
3.40
|
|
33
|
ارتباطات
|
1.67
|
1.19
|
|
34
|
بازرگانی
|
1.35
|
4.71
|
|
35
|
رستوران و هتل ها
|
1.58
|
1.19
|
|
36
|
خدمات مالی
|
1.69
|
1.41
|
|
37
|
خدمات بیمه
|
1.24
|
1.06
|
|
38
|
خدمات مستغلات؛ کرایه و فعالیتهای کسب و کار
|
1.09
|
1.95
|
|
39
|
خدمات اجتماعی شخصی و خانگی
|
1.48
|
1.96
|
|
40
|
خدمات عمومی
|
1.43
|
1.11
|
v
موقعیت صادرات در سال 1378
جدول شماره 3 طبقه بندی صادرات را بر حسب شش گروه
عمده از فعالیت های اقتصادی نشان می دهد .
|
|
|
|
جدول شماره 3
|
|
گروه فعالیت اقتصادی
|
صادرات
( میلیون ریال )
|
درصد
|
رتبه اهمیت
|
|
کشاورزی
|
5652277
|
6.0
|
4
|
|
نفت خام و گازطبیعی
|
56685900
|
60.6
|
1
|
|
معدن
|
572558
|
0.6
|
5
|
|
کارگاه های صنعتی
|
24605996
|
26.3
|
2
|
|
خدمات
|
5991969
|
6.4
|
3
|
مطابق
با محاسبات انجام شده ؛ از کل صادرات در سال 1378 ؛ 61 درصد مربوط به صادرات نفت
خام و گاز طبیعی است که همواره بالاترین حجم صادراتی را دراقتصاد ایران داشته است.
در بین
صادرات محصولات غیر نفتی ؛ کارگاه های صنعتی ؛ خدمات و بخش کشاورزی ؛ به ترتیب 26
؛ 4/6 و 6 درصد از کل صادرات را به خود
اختصاص داده اند . بخش معدن با یک درصد سهم ؛ پایین ترین رتبه را دارا می باشد .
درگروه خدمات نیز بیشترین سهم مربوط به بخش های حمل ونقل ؛ رستوران و هتلداری می
شود . بنا براین از نقطه نظرتوزیع صادرات بین فعالیت های مختلف؛ کارگاههای صنعتی
در میان سایر بخش های تولیدی غیر نفتی بیشترین پتانسیل را از خودنشان داده اند .
به منظور اطلاع از وضعیت صادرات در هر یک از زیر بخش های پنج گروه مذکور ؛ جدول
شماره 4 نیز به تفصیل فعالیت های منتخب ارائه می شود .
|
|
|
جدول
شماره 4
|
|
کد
|
فعالت های اقتصادی
|
صادرات
|
|
1
|
زراعت
|
5534165
|
|
2
|
دامپروری و شکار
|
0
|
|
3
|
جنگلداری
|
107994
|
|
4
|
ماهیگیری
|
10118
|
|
5
|
نفت خام و گاز طبیعی
|
56685900
|
|
6
|
معدن
|
572558
|
|
7
|
صنایع تولید مواد غذائی و آشامیدنی ها
|
2578695
|
|
8
|
صنایع تولید سیگار ؛ توتون و تنباکو
|
20610
|
|
9
|
صنایع تولید منسوجات
|
7371701
|
|
10
|
صنایع تولید پوشاک
|
564370
|
|
11
|
صنایع تولید چرم و محصولات چرمی
|
488710
|
|
12
|
صنایع تولید چوب و محصولات جوبی
|
54618
|
|
13
|
ساخت مبلمان
|
194559
|
|
14
|
صنایع تولید کاغذ و محصولات کاغذی
|
35742
|
|
15
|
صنایع تولید مواد و محصولات شیمیائی
|
2457795
|
|
16
|
صنایع تولید فراورده های نفتی
|
0
|
|
17
|
سایر فراورده های نفتی و کوره کک
|
5210876
|
|
18
|
صنایع تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی
|
612375
|
|
19
|
صنایع تولید محصولات معدنی غیر فلزی
|
874034
|
|
20
|
صنایع تولید فلزات اساسی
|
0
|
|
21
|
محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات
|
3232580
|
|
22
|
صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات
|
318511
|
|
23
|
صنایع تولید ماشین آلات مولد؛ انتقال دهنده برق
|
99039
|
|
24
|
صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری
|
375524
|
|
25
|
صنایع تولید رادیو؛ تلویزیون و وسایل ارتباطی
|
14216
|
|
26
|
صنایع تولید سایر تجهیزات و وسائل حمل و نقل
|
102039
|
|
27
|
سایر محصولات صنعتی
|
0
|
|
28
|
برق
|
0
|
|
29
|
گاز
|
0
|
|
30
|
آب
|
0
|
|
31
|
ساختمان
|
0
|
|
32
|
حمل و نقل و انبارداری
|
2475300
|
|
33
|
ارتباطات
|
0
|
|
34
|
بازرگانی
|
328974
|
|
35
|
رستوران و هتل ها
|
3186500
|
|
36
|
خدمات مالی
|
0
|
|
37
|
خدمات بیمه
|
0
|
|
38
|
خدمات مستغلات؛ کرایه و فعالیتهای کسب و کار
|
0
|
|
39
|
خدمات اجتماعی شخصی و خانگی
|
1195
|
|
40
|
خدمات عمومی
|
0
|
|
|
جمع
|
93508700
|
v
تحلیل
صادرات و اجزاء تقاضای نهائی
به
منظور تحلیل مقایسه ای میان صادرات و سایر اجزاء تقاضای نهائی ؛ اثر افزایش 1000
واحد از اجزاء مذکور ( شامل مصرف بخش خصوصی ؛ مخارج مصرفی بخش دولتی ؛ تشکیل
سرمایه و صادرات ) بر سطح تولید کلیه فعالیت های اقتصادی مورد محاسبه قرار گرفت
.در این محاسبه از رابطه dX = ( I – A ). dY استفاده گردید . بطوریکه d X نشان
دهنده بردار تغییردر تولید تمامی بخش ها ؛ و d Y بردار تغییر هر یک از اجزاء تقاضای نهائی است
.محاسبه مذکور بطور جداگانه برای هر یک از اجزاء تقاضای نهائی صورت گرفت و بعلاوه
در مورد صادرات نیز سه بردار صادرات نفت خام و گاز طبیعی ؛ صادرات محصولات غیرنفتی
و بلاخره کل صادرات به تفکیک در نظر گرفته شدند . جدول شماره 5 نتایج حاصل از
آزمون های مذکور را نشان میدهد .
جدول شماره 5 : تاثیر تغییر 1000 واحد اجزاء تقاضای
نهائی بر تولیدبخش ها
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
کد
|
فعالیت
اقتصادی
|
مصرف بخش
|
مصرف بخش
|
تشکیل سرمایه
|
صادرات کالاهای
|
صادرات نفت خام
|
کل صادرات
|
|
|
|
خصوصی
|
دولتی
|
ثابت ناخالص
|
غیر نفتی
|
وگازطبیعی
|
|
|
1
|
زراعت
|
323
|
74
|
94
|
359
|
3
|
143
|
|
2
|
دامپروری
و شکار
|
79
|
33
|
31
|
50
|
1
|
20
|
|
3
|
جنگلداری
|
3
|
1
|
12
|
7
|
0
|
3
|
|
4
|
ماهیگیری
|
6
|
1
|
1
|
1
|
0
|
0
|
|
5
|
نفت خام و گاز طبیعی
|
11
|
1
|
1
|
1
|
1000
|
607
|
|
6
|
معدن
|
2
|
1
|
13
|
28
|
0
|
11
|
|
7
|
صنایع تولید مواد غذائی و آشامیدنی ها
|
187
|
33
|
60
|
125
|
3
|
51
|
|
8
|
صنایع تولید سیگار ؛ توتون و تنباکو
|
11
|
0
|
0
|
1
|
0
|
0
|
|
9
|
صنایع تولید منسوجات
|
99
|
39
|
92
|
340
|
1
|
135
|
|
10
|
صنایع تولید پوشاک
|
60
|
2
|
23
|
16
|
0
|
6
|
|
11
|
صنایع تولید چرم و محصولات چرمی
|
30
|
11
|
10
|
21
|
0
|
8
|
|
12
|
صنایع تولید چوب و محصولات جوبی
|
3
|
1
|
22
|
4
|
0
|
2
|
|
13
|
ساخت مبلمان
|
8
|
0
|
4
|
6
|
0
|
2
|
|
14
|
صنایع تولید کاغذ و محصولات کاغذی
|
24
|
14
|
41
|
16
|
1
|
7
|
|
15
|
صنایع تولید مواد و محصولات شیمیائی
|
60
|
16
|
55
|
138
|
2
|
55
|
|
16
|
صنایع تولید فراورده های نفتی
|
21
|
21
|
18
|
23
|
1
|
10
|
|
17
|
سایر فراورده های نفتی و کوره کک
|
0
|
0
|
4
|
155
|
0
|
61
|
|
18
|
صنایع تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی
|
11
|
11
|
22
|
29
|
1
|
12
|
|
19
|
صنایع تولید محصولات معدنی غیر فلزی
|
14
|
3
|
83
|
32
|
1
|
13
|
|
20
|
صنایع تولید فلزات اساسی
|
15
|
12
|
115
|
29
|
3
|
13
|
|
21
|
محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات
|
12
|
10
|
81
|
101
|
3
|
41
|
|
22
|
صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات
|
19
|
36
|
190
|
21
|
5
|
11
|
|
23
|
صنایع تولید ماشین آلات مولد؛ انتقال دهنده برق
|
16
|
13
|
100
|
14
|
4
|
8
|
|
24
|
صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری
|
23
|
5
|
155
|
15
|
0
|
6
|
|
25
|
صنایع تولید رادیو؛ تلویزیون و وسایل ارتباطی
|
9
|
1
|
12
|
2
|
0
|
1
|
|
26
|
صنایع تولید سایر تجهیزات و وسائل حمل و نقل
|
7
|
3
|
35
|
5
|
0
|
2
|
|
27
|
سایر محصولات صنعتی
|
16
|
7
|
53
|
17
|
1
|
7
|
|
28
|
برق
|
54
|
8
|
16
|
11
|
1
|
5
|
|
29
|
گاز
|
7
|
0
|
2
|
1
|
0
|
0
|
|
30
|
آب
|
3
|
2
|
2
|
3
|
0
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ا
دامه جدول شماره 5
|
|
کد
|
فعالیت
اقتصادی
|
مصرف بخش
|
مصرف بخش
|
تشکیل سرمایه
|
صادرات کالاهای
|
صادرات نفت خام
|
کل صادرات
|
|
|
|
خصوصی
|
دولتی
|
ثابت ناخالص
|
غیر نفتی
|
وگازطبیعی
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
31
|
ساختمان
|
10
|
5
|
393
|
7
|
3
|
4
|
|
32
|
حمل و نقل و انبارداری
|
57
|
244
|
167
|
122
|
10
|
54
|
|
33
|
ارتباطات
|
19
|
4
|
4
|
3
|
0
|
1
|
|
34
|
بازرگانی
|
65
|
39
|
195
|
93
|
4
|
39
|
|
35
|
رستوران و هتل ها
|
15
|
7
|
7
|
92
|
0
|
36
|
|
36
|
خدمات مالی
|
4
|
9
|
9
|
5
|
1
|
2
|
|
37
|
خدمات بیمه
|
4
|
2
|
2
|
1
|
0
|
1
|
|
38
|
خدمات مستغلات؛ کرایه و فعالیتهای کسب و کار
|
247
|
13
|
28
|
25
|
1
|
11
|
|
39
|
خدمات اجتماعی شخصی و خانگی
|
70
|
29
|
28
|
18
|
2
|
8
|
|
40
|
خدمات عمومی
|
37
|
791
|
1
|
1
|
1
|
1
|
|
41
|
جمع
|
1661
|
1503
|
2180
|
1939
|
1053
|
1402
|
|
42
|
افزایش اولیه در کل تولید
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
1000
|
|
43
|
افزایش ثانویه در کل تولید
|
661
|
503
|
1180
|
939
|
53
|
402
|
|
44
|
درصد فزایش ثانویه
|
66
|
50
|
118
|
94
|
5
|
40
|
|
45
|
رتبه بندی اجزاء تقاضای نهائی در تولید
|
3
|
4
|
1
|
2
|
6
|
5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
در ردیف های 42 و 43 از جدول ؛ تغییرات بوجود آمده از
کل تولید به دو تغییر اولیه و ثانویه تقسیم شده است که تغییر اولیه همان تغییری
است که در سطح تقاضای نهائی بوجود آمده و نتیجتا معادل 1000 واحد است . تغییر
ثانویه عبارت است از افزایش محصولات به دلیل فعل و انفعالات درونی و مکرر فعالیت
های تولیدی . به عنوان مثال افزایش 1000 واحد در مخارج مصرفی بخش خصوصی باعث
افزایش سطح تولید اقتصاد به میزان 1661 واحد شده است که 1000 واحد از آن را افزایش
اولیه و 661 واحد را افزایش ثانویه تشکیل می دهد . با محاسبه درصد افزایش ثانویه
تولید برای هر یک از اجزاء تقاضای نهائی ؛ مقایسه و رتبه بندی تاثیر هر یک از
اجزاء امکان پذیر می گردد .
چنانکه
ملاحظه میشود تغییر در تشکیل سرمایه ثابت بیشترین تاثیر را در سطح تولید ایجاد می
کند ( با 118 درصد افزایش ).صادرات کالاهای غیر نفتی دومین رتبه تاثیرگذاری را با
94 درصد افزایش ثانویه در اقتصاد دارد .پس از مصرف بخش خصوصی و دولتی ؛ صادرات نفت
خام و گاز طبیعی آخرین رتبه را از نقطه نظر تاثیر بر سطح تولیدات به خود اختصاص
داده است . این موضوع باعث شده است که از ترکیب صادرات نفت خام و گاز طبیعی با
صادرات غیر نفتی درمدل؛ تاثیر کل صادرات
بر تولید فعالیت های اقتصادی در رتبه پنجم قرار گیرد . به عبارتی دیگر در صورتی که
1000 واحد افزایش در تقاضا بین صادرات نفتی و غیر نفتی توزیع گردد تاثیر آن بر
تولید به مراتب کمتر از زمانی است که این افزایش برای صادرات غیر نفتی بوجود آید .
v
تاثیرپذیری
فعالیت های اقتصادی نسبت به رشد صادرات
از آنجا
که صادرات غیر نفتی نسبت به سایر انواع تقاضای نهائی؛ رتبه دوم تاثیر بر اقتصاد را
داشته است ؛ بررسی ترکیب فعالیت های تولیدی نیز از نظر سهم آنها در رشد تولید
نتایج قابل توجهی را ارائه می کند . در جدول شماره 6 فعالیت های اقتصادی منتخب ؛
به ترتیب تاثیرپذیری آنها نسبت به افزایش 1000 واحد تقاضای خارجی برای محصولات غیر
نفتی رتبه بندی شده اند .
|
تغییر
در تولید به ازاء 1000 واحد افزایش در صادرات غیر نفتی
|
جدول شماره
6 :
|
فعالیت اقتصادی
|
تغییر در تولید
|
سهم بخش ها در
|
رتبه اهمیت
|
|
|
|
تغییر تولید
|
|
|
زراعت
|
359
|
0.19
|
1
|
|
صنایع
تولید منسوجات
|
340
|
0.18
|
2
|
|
سایر
فراورده های نفتی و کوره کک
|
155
|
0.08
|
3
|
|
صنایع
تولید مواد و محصولات شیمیائی
|
138
|
0.07
|
4
|
|
صنایع
تولید مواد غذائی و آشامیدنی ها
|
125
|
0.06
|
5
|
|
حمل و
نقل و انبارداری
|
122
|
0.06
|
6
|
|
محصولات
فلزی فابریکی بجز ماشین آلات
|
101
|
0.05
|
7
|
|
بازرگانی
|
93
|
0.05
|
8
|
|
رستوران
و هتل ها
|
92
|
0.05
|
9
|
|
دامپروری
و شکار
|
50
|
0.03
|
10
|
|
صنایع
تولید محصولات معدنی غیر فلزی
|
32
|
0.02
|
11
|
|
صنایع
تولید فلزات اساسی
|
29
|
0.02
|
12
|
|
صنایع
تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی
|
29
|
0.02
|
13
|
|
معدن
|
28
|
0.01
|
14
|
|
خدمات
مستغلات؛ کرایه و فعالیتهای کسب و کار
|
25
|
0.01
|
15
|
|
صنایع
تولید فراورده های نفتی
|
23
|
0.01
|
16
|
|
صنایع
تولید ماشین آلات و تجهیزات
|
21
|
0.01
|
17
|
|
صنایع
تولید چرم و محصولات چرمی
|
21
|
0.01
|
18
|
|
خدمات
اجتماعی شخصی و خانگی
|
18
|
0.01
|
19
|
|
سایر
محصولات صنعتی
|
17
|
0.01
|
20
|
|
صنایع
تولید پوشاک
|
16
|
0.01
|
21
|
|
صنایع
تولید کاغذ و محصولات کاغذی
|
16
|
0.01
|
22
|
|
صنایع
تولید وسایل نقلیه موتوری
|
15
|
0.01
|
23
|
|
صنایع
تولید ماشین آلات مولد؛ انتقال دهنده برق
|
14
|
0.01
|
24
|
|
برق
|
11
|
0.01
|
25
|
|
جنگلداری
|
7
|
0.00
|
26
|
|
ساختمان
|
7
|
0.00
|
27
|
|
ساخت
مبلمان
|
6
|
0.00
|
28
|
|
صنایع
تولید سایر تجهیزات و وسائل حمل و نقل
|
5
|
0.00
|
29
|
|
خدمات
مالی
|
5
|
0.00
|
30
|
|
صنایع
تولید چوب و محصولات جوبی
|
4
|
0.00
|
31
|
|
آب
|
3
|
0.00
|
32
|
|
ارتباطات
|
3
|
0.00
|
33
|
|
صنایع
تولید رادیو؛ تلویزیون و وسایل ارتباطی
|
2
|
0.00
|
34
|
|
خدمات
عمومی
|
1
|
0.00
|
35
|
|
خدمات
بیمه
|
1
|
0.00
|
36
|
|
نفت
خام و گاز طبیعی
|
1
|
0.00
|
37
|
|
|
ادامه جدول
شماره 6
|
فعالیت اقتصادی
|
تغییر در تولید
|
سهم
بخش ها در
|
رتبه
اهمیت
|
|
|
|
تغییر تولید
|
|
|
گاز
|
1
|
0.00
|
38
|
|
ماهیگیری
|
1
|
0.00
|
39
|
|
صنایع
تولید سیگار ؛ توتون و تنباکو
|
1
|
0.00
|
40
|
|
جمع
|
1939
|
1.00
|
-
|
|
|
|
|
|
چنانکه
ملاحظه می گردد دو بخش زراعت و صنایع تولید منسوجات با 359 و 340 واحد افزایش
تولید ؛ بالاترین سهم را از کل افزایش محصولات به خود اختصاص داده اند . بطوریکه
در مجموع ؛ 37 درصد از رشد محصولات اقتصاد متعلق به این دو بخش است . گروه دوم از
فعالیت هائی که تاثیر پذیری نسبتا بالائی به تغییرات صادرات از خود نشان می دهند
عبارتند از صنایع تولید مواد و محصولات شیمیائی ؛ صنایع تولید سایر فراورده های
نفتی و کوره کک ؛ صنایع تولید مواد غذائی و آشامیدنی ها ؛ حمل ونقل و صنایع تولید
محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات که در مجموع 32 درصد از کل تغییرات تولید را
در بر می گیرند . گروه سوم به ترتیب شامل بخش های معدن الی برق می شوندکه 31 درصد
از رشد محصولات را به خود اختصاص می دهند اما به دلیل آنکه طیف وسیعی از فعالیت ها
در این گروه قرار دارند ؛ نسبت به دو گروه اول و دوم در برابر تغییرات صادرات غیر
نفتی ؛ تغییرات کمتری را از خود نشان می دهند . نهایتا ؛ آخرین گروه از فعالیت
هائی که به ترتیب شامل بخش های جنگلداری تا صنایع تولید سیگار ؛ توتون و تنباکو می
شوند دارای کمترین تاثیرپذیری نسبت به تغییرات صادرات( کمتر از 1 درصد از رشد
محصولات ) می باشند .
نتیجه
گیری
¨
بررسی شاخص های حساسیت و قدرت پراکندگی در سال
1378 نشان دهنده آن است که گروه کارگاههای صنعتی از حساسیت و قدرت پراکندگی بسیار
بالائی برخوردار است و به عبارتی پتانسل قابل توجهی در رشد وتوسعه اقتصادی دارا می
باشند. بنابراین اجرای سیاست های کارآمد در زمینه گسترش و تقویت این بخش از اقتصاد
و بخصوص سوق دادن سرمایه گذاری در این راستا می تواند موجبات افزایش سطح تولید و
اشتغال را فراهم آورد .
¨
از نقطه
نظر صادرات ؛ صادرات محصولات کارگاههای صنعتی رتبه اول را در میان محصولات غیر
نفتی به خود اختصاص داده بنابراین اجرای سیاست های ارزی و بازرگانی مناسب در جهت
تسهیل صادرات این بخش از اقتصاد ؛ می تواند گام مثبتی در رشد اقتصادی بشمار آید .
¨
در میان
عوامل مختلف تقاضای نهائی همچون مخارج مصرفی بخش خصوصی ؛ مخارج مصرفی دولت ؛ تشکیل
سرمایه و صادرات ؛ صادرات محصولات غیر نفتی بیشترین تاثیر را در رشد تولیدات پس از
سرمایه گذاری دارد . بنابر این اعمال سیاست های اقتصادی مناسب در زمینه گسترش
سرمایه گذاری به منظور افزایش کمی و کیفی صادرات کالاهای غیر نفتی ؛ می تواند رشد
اقتصادی را بطور فزاینده ای تحت تاثیر قرار دهد .
¨
بررسی
نتایج حاصل از تاثیر افزایش صادرات غیر نفتی در رشد تولیدات فعالیت های مختلف حاکی
از آن است که درجه تاثیر پذیری بخش های مختلف ؛ متفاوت است چنانکه بخش زراعت و
صنایع تولید منسوجات بیشترین سهم از رشد تولیدات را به خود اختصاص می دهند .
بنابراین لازم است آن دسته از فعالیت های اقتصادی که رشد تولیداتشان قابل ملاحظه
است شناسائی شده و امکانات توسعه این نوع از فعالیت ها جهت تسهیل و تسریع رشد
اقتصادی فراهم گردد .
منابع
1-حسابهای ملی ایران ؛ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران 1381
2-جدول داده-ستانده اقتصاد ایران در سال 1367 ؛ بانک مرکزی
جمهوری اسلامی ایران .
3-سالنامه آمار بازرگانی خارجی جمهوری اسلامی ایران (
صادرات و واردات ) 1378 ؛ گمرک جمهوری اسلامی ایران .
4-نتایج بررسی کارگاههای بزرگ صنعتی کشور در سال 1379 ؛
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران .
5-نتایج آمارگیری از کارگاههای صنعتی 50 نفر کارکن و بیشتر
کشور 1378 ؛ مرکز آمار ایران .
6-سالنامه آماری کشور 1378 ؛ مرکز آمار ایران .
7-طبقه بندی استاندارد بین المللی کلیه رشته فعالیت های
اقتصادی ؛ ویرایش سوم ؛ اداره آمار سازمان ملل متحد 1990 .
8-تجزیه تحلیل جداول داده-ستانده ؛ سازمان ملل متحد 1973 .
9-آمار بازرگانی خارجی کشور برحسب طبقه بندیهای بین المللی
رشته فعالیت ها ( ISIC ) و کالاها و
خدمات ( CPC ) در سالهای 1378 و 1379 ؛ مرکز آمار ایران .
10-اثر افزایش صادرات نفتی و غیر نفتی بر متغیر های کلان و
اساسی اقتصاد ایران ؛
دکتر مرتضی
ایمانی راد ؛ 1367 .
11-تحلیل داده-ستانده در ایران ؛ فیروز توفیق ؛ 1371 .
12-قانون بودجه سال 1380 کل کشور ؛ مجلس شورای اسلامی .
13 – Input-Output Analysis | Fundations and Extensions| Ronald
E. Miller | Peter
D. Blair |
University of Pennsylvania .
14 – Input-Output Analysis for Practitioners | Guy R. West |
1993.
15 – Input-Output Table | Compilation and Analysis | United
Nations Statistics
Division |
1997 .
16 – The International Economy | Peter B. Kenen | 1989.
ضمیمه:
جدول داده-ستانده سال 1378