نقش استراتژیست‎ها در سازمان

تهیه و تنظیم: حسین علی مؤمنی

مرکز مطالعات و برنامه‎ریزی استراتژیک گروه سایپا

 

 

کشور ما سرزمین نسبتاً خشک و کم آبی است که بین شرق و غرب و در چهارراه تاریخ و جغرافیایی کره زمین واقع شده است. در طول تاریخ این مرز و بوم، زندگی مردم به طور عمده از طریق کشاورزی تأمین می‎شده و کشاورزی در هزاران روستای کوچک و پراکنده، اغلب برپایه نظام آبیاری خاص مناطق کم آب، با استفاده از چاه و قنات و با سختی و مرارت و تسلیم در برابر شرایط جوی و محیطی و آفات طبیعی صورت می‎گرفته است. در ضمن به دلیل وضع جغرافیایی ویژه، فلات ایران در مسیر تجارت و همچنین در معرض حملات و تجاوزهای رومیان، مغولان، افغان‎ها و قبایل مهاجم دیگر در سده‎های دور و امپراتورهای عثمانی، روس و بریتانیا در تاریخ معاصر و قرین ناامنی مستمر بوده است.

این عوامل درونی و بیرونی موجب تضعیف روحیه و برخورد انفعالی و تسلیم طلبانه در برابر شرایط محیطی و نیز رشد فرهنگ تقدیری و استبدادی و در نهایت سازگاری ایرانی شد. فرهنگ سازگاری، فرهنگی ضد برنامه‎ریزی است زیرا سازگاری، انطباق تسلیم طلبانه و منفعلانه در برابر شرایط محیطی است ولی برنامه‎ریزی برای کنترل و تسلط و یا هماهنگی و همکاری فعالانه با محیط صورت می‎گیرد. هر چند شرایط تاریخی و اقلیمی یادشده باعث بی‎برنامگی مستمر و نهادینه شدن فرهنگ سازگاری در کشور ما شده اما امروز با افزایش آگاهی‎های مردم و تحولات اجتماعی و دگرگونی‎های جهانی، جامعه ایران به جای تسلیم در برابر شرایط محیطی، در آستانه انتخاب سرنوشت خویش و ساختن آینده مطلوبتر است. ساختن چنین آینده‎ای نیازمند نظم و همکاری و تفاهم و برنامه‎ریزی است. اگر در اقتصاد کشاورزی گذشته برنامه‎ریزی ممکن نبود، امروز با وجود هزاران کارخانه صنعتی و تولیدی و سازمان علمی و فنی و شرکت تجاری و خدماتی، برنامه‎ریزی نه تنها مفید بلکه ضروری است. طی سه دهه اخیر شاهد پیدایش و رشد کمی هزاران سازمان علمی، صنعتی و اجتماعی بوده‎ایم و امروز نظاره‎گر گسترش بیشتر و افزایش پیچیدگی و رشد کیفی سازمان‎ها در بخش عمومی و خصوصی هستیم، نکته مهم آن که رشد و توسعه در این جهان رقابت آمیز و پیچیده، به برنامه‎ریزی مستمر و مشارکت آمیز نیاز دارد.

در این فرایند جهانی، مؤسساتی موفق بوده‎اند که توانسته‎اند حساسیت‎های لازم و بهنگام را به مقتضای موقعیت، توانایی‎ها و منابع خود نشان دهند. یکی از مقوله‎هایی که می‎تواند این حساسیت را صیقل داده و از سطح ناخودآگاه به سطح خودآگاه ارتقا دهد، مقوله برنامه‎ریزی استراتژیک است. برنامه‎ریزی استراتژیک در حکم یک میانجی هوشیار و آگاه در تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تعاملات درون و برون محیطی است.

برنامه‎ریزی استراتژیک تمامی این تغییرات، هدف، ساختار و طرز رفتار سازمانی را در درازمدت به صورت ناکافی درآورده، برخورد فعالانه با محیط را الزامی می‎کند. به این دلیل سازمان‎ها برای ادامه حیات خود، به فرایند برنامه‎ریزی استراتژیک با رویکرد اقتضایی به شرایط روی می‎آورند زیرا دیگر رویکردهای سنتی به تدوین استراتژی، پاسخگوی سازمان‎ها نیست و لازم است رویکردی پویا به منظور تدوین استراتژی شرکت‎ها به کار گرفته شود.

از این رو یکی از مهمترین واحدهای سازمانی در دنیای متغیر و پرشتاب امروزی، واحد مطالعات و برنامه‎ریزی استراتژیک است. این واحد، نقش آینده نگری برای سازمان را برعهده دارد.

 

نقش واحدهای برنامه‎ریز استراتژیک

1- تحقیقات

* فراهم آوردن داده‎های تحقیقاتی به منظور رهبری شرکت در حوزه‎های ذیل:

o روندهای محیطی خارجی: شامل اطلاعات روندهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، تکنیکی و صنعتی که ممکن است روی سازمان اثر داشته باشد.

o روندهای تجاری: شامل اطلاعاتی درخصوص استراتژی‎هایی که توسط سازمان‎های کلاس جهانی پذیرفته می‎شوند و ممکن است شامل الگوبرداری شود.

o تحقیقات بازار: شامل خدمات مشتری و تحقیق در زمینه تغییر نیازهای مشتری و انتظارات او

o تحقیقات رقبا: بسیاری از دپارتمان‎های استراتژی اطلاعات پایه رقبا را تنظیم می‎کنند.

o محیط داخلی سازمان: شامل بودجه، بازارها، توزیع‎ها، سیستم‎ها، ساختارها، تکنیک‎ها، تولیدات، مشتری مداری و ...

o به روز نگهداری راهکارهای طراحی استراتژی شامل تکنیک‎هایی همچون طراحی استراتژیک مبتنی بر تیم‎ها و کارت‎های امتیازدهی متوازن و سایر رویکردها

2- آموزش

* آموزش رهبری در هر دو حوزه طراحی استراتژی و تفکر استراتژیک.

رویکردهای مورد استفاده عبارتند از:

o دوره‎های آموزشی رسمی و کارگاه‎های آموزشی

o دعوت از صاحبنظران استراتژی دانشگاهی ماهی یکبار

o درج در پست الکترونیک: یک فکر برای هر روز

o سخنرانی در کنفرانس‎ها و کارگاه‎های آموزشی که توسط دیگر واحدهای سازمانی ترتیب داده می‎شود.

o معرفی و توزیع مقالات جالب در سازمان

o معرفی وب سایت‎های جالب به سازمان

o سازمان‎دهی کنفرانس‎ها یا جلسات بحث در واحد برنامه‎ریزی استراتژیک

o اعزام افراد کلیدی به دوره‎های آموزشی بیرونی

 

3- تسهیل گری

* اغلب شرکت‎ها طرح‎های استراتژیک خود را در کارگاه‎های سه روزه مرور می‎کنند. واحدهای آنها برنامه‎های استراتژیک خود را همراستا با برنامه‎های استراتژیک سازمان تهیه می‏کنند. آنها یا خود این جلسات را تسهیل می‎کنند یا تسهیل کنندگان خارجی را به کار می‎گیرند که وابسته به سیاست‎های شرکت نیستند. نقش این تسهیل کنندگان کمک به موارد زیر است:

o ایجاد برنامه استراتژیک شرکت

o اعلام برنامه استراتژیک سازمان به دیگر واحدهای سازمانی و برقراری ارتباط میان آنها

o ایجاد برنامه‎های استراتژیک واحدهای تجاری استراتژیک همراستا با استراتژی‎های سازمان

o برقراری ارتباط بین برنامه‎های واحدهای تجاری استراتژیک سازمان

o شناسایی و مدیریت تغییرات مورد نیاز به منظور حمایت از برنامه‎های استراتژیک جدید

o به روزآوری تکنیک‎ها و ابزارهای طراحی استراتژی و آنها را در اختیار رهبران و واحدهای سازمانی قرار دادن

 

4- یکپارچه سازی و هماهنگی سیستم‎ها

* هدایت سازمان در مسیری مشخص مبتنی بر سیستم‎های مرتبط با برنامه‎ریزی استراتژیک شامل:

o برنامه‎ریزی استراتژیک

o برنامه‎ریزی تجاری

o بودجه بندی

o مدیریت عملکرد / پاداش / جبران عملکرد

o گزارش دهی

o اندازه‎گیری

* برنامه‎ریزان استراتژیک اغلب با یک تیم پروژه شامل واحدهای مالی، توسعه سازمانی، منابع انسانی و غیره کار می‎کنند تا مطمئن شوند همه برنامه‎ها و سیستم‎ها در یک راستا هستند. (یک سیستم برای شرکت باید به گونه‎ای طراحی شود که همه سیستم‎ها را یکپارچه کند.)

* برنامه‎ریزان استراتژیک همچنین کلیه طرح‎های تجاری موجود در سازمان را به منظور جلوگیری از دوباره کاری‎ و نادیده گرفتن موضوعات مهم سازمانی در واحدهای گوناگون بررسی می‎کنند.

 

5- نظارت و کنترل استراتژی

* همکاری با متخصصان تغییر به منظور تضمین محتوای برنامه استراتژیک و نحوه توزیع برنامه استراتژیک در سازمان

* بررسی موانع موجود بر سر راه استراتژی و اهداف و کمک به رفع آنها

* اعمال تغییر در ساختار یا سیستم‎ها حسب ضرورت متفکر مدیر عامل

* مخاطب قرار گرفتن در تهیه مطالعات امکان سنجی خارج از دایره اختیار سایر واحدهای سازمانی

* مشاوره به مدیر عامل در خصوص تصمیمات استراتژیک مطمئن

* ایفای نقش مشاور سطح بالا برای مدیر عامل

* ایفای نقش مشاور داخلی برای دیگر رهبران داخلی سازمان

 

وظایف یک استراتژیک

o اختصاص زمان‎های برنامه‎ریزی شده و هماهنگ با رهبر سازمان برای مرور موضوعات استراتژیک

o درخواست از مدیر سطح بالاترتان به منظور مشارکت دادن شما در جلسات بررسی موضوعات استراتژیک و بحث و بررسی با مدیرتان پس از جلسات

o درخواست از مشاورتان که در تحلیل‎ها و تصمیم‎گیری‎ها استراتژیک، شما را نقد کند.

o استفاده از هر گونه فرصت برای حضور در جلسات مرتبط با موضوعات استراتژیک و مطالعه تفکرات حضار در جلسه

o درخواست از مدیران عملیاتی برای تجزیه و تحلیل محیط عملیاتی خویش و بحث با آنها در خصوص موارد نیازمند به تغییر

o توضیح و شفاف سازی استراتژی موفقیت شرکت، حداقل دوبار در سال برای سطوح بالاتر

o استفاده از نظرات آنها، نشان دادن روحیه مشتاقانه پذیرای بازخور به آنها، دقت در تفکراتشان و سعی در گنجاندن نظرات مفید آنها در برنامه استراتژیک

o اجتناب شدید از حل فوری مسائل و دنبال کردن حل ریشه‎ای مشکلات. تفکر در جوانب مختلف تا یک مدل ذهنی بر شما غالب نشود. مشورت با سایر مدیران در حوزه‎های دیگر و با سبک‎های متفاوت به منظور برخورداری از چشم انداز وسیع‎تری از مسئله

o انتخاب یک حوزه برای تحلیل یا تصمیم‎گیری استراتژیک که در آن بی‎تجربه‎اید و بحث با دیگر اعضای مجرب سازمان در آن حوزه

o مرور ادواری میزان تأثیرگذاری خود و گروهتان بر تحقق اهداف و استراتژی‎های سازمان. پیشنهاد اقدامات جدید از طریق کار تیمی که موقعیت سازمان در صنعت را تقویت می‎کنند.

o استفاده از رویکرد تحلیل فاصله برای خود و تیمتان به منظور شناسایی مهارت‎ها و منابع مورد نیاز تیم یا سازمانتان به منظور پیاده سازی ایده‎ها و اقدامات جدید

o تهیه فهرستی از گزینه‎های بالقوه برای هر تصمیم که به شما این امکان را می‎دهد تا با دیدگاهی وسیع نسبت به ذینفعان مسئله، بیش از یک امکان یا راه حل را در ذهن داشته باشید.

o اطمینان از جلب مشارکت کلیه اعضای تیم توسط تسهیل‎گری شما در جلسات

o تلاش برای حضور در هر جلسه تصمیم‎گیری. تفکر در مورد برنامه‎ریزی اقتضایی. تفکر درباره هر تصمیمی که به اقدامی درخصوص عکس‎العمل رقبا، احساس مشتریان داخلی و خارجی و ملاحظات یا تغییرات مورد نیاز در تأمین کنندگان منجر می‎شود. (با تفکر بر روی نتایج تبعی هر تصمیم، به گزینه بهینه نزدیک‎تر خواهید شد.)

o تنظیم قرارهایی با مشتریان کلیدی و مصاحبه با آنها در خصوص نیازمندی‎های جاری و آتی‎شان و ترجمه این یادگیری به اهداف استراتژیک و سپس در میان گذاشتن یافته‎های خود با سازمان

o بازدید از دیگر واحدهای عملیاتی و سایر واحدهای سازمانی برای نظارت بر استراتژی‎های مصوب و ایجاد استراتژی‎های خلاق

o اختصاص زمان مشخصی برای رهبرانی از سازمان که در زمینه رویکرد اجرای استراتژی بحث می‎کنند.

o مشارکت در فرموله کردن طرح‎های تجاری استراتژیک «بهار و پاییز» سازمان (طرح‎های تجاری استراتژیک برای ظهور و افول کسب و کارها)

o زمانبندی جلسات آتی برای تعیین یا بازنگری جهت‎گیری‎های استراتژیک سازمان

o موافقت با اختصاص زمان برنامه‎ریزی شده برای پرسنل یا تیمتان به منظور مطالعه کتاب یا مقالات مرتبط با استراتژی و سپس مباحثه براساس برنامه زمانبندی شده در خصوص یادگیری‎های کلیدی

o اختصاص زمانی برای بحث درباره نکات کلیدی مورد استفاده در سازمان براساس یادگیری‎های صورت پذیرفته از طریق مطالعه کتاب‎ها یا مقالات

 

راهکارهای توسعه شخصی یک استراتژیست

o توجه به یک تصمیم مرتبط به خارج از محیط کار و تلاش برای استفاده از تحلیل به جای احساسات در اتخاذ تصمیم

o مطالعه وال استریت ژورنال یا دیگر مجلات مرتبط تجاری. این که چگونه شرکت‎های دیگر استراتژی‎های موفق را انتخاب و اجرا می‎کنند.

o برقراری ارتباط یا اتصالی واضح بین استراتژی‎های مطالعه شده در کتاب‎ها و مجله‎ها با استراتژی‎های موجود سازمان. (مثلا بررسی این که آیا شیوه تملک یا ادغامی که شرکت شما اتخاذ کرده، مطابق با استراتژی‎های پیشنهادی مایکل پورتر است.)

o پرداختن به بازی شطرنج یا دیگر بازی‎های استراتژیک

o حضور و راهبری داوطلبانه کمیته برنامه‎ریزی استراتژیک شرکت

o حضور در برنامه‎های آموزشی اجرایی ادواری در دانشگاه‎ها یا مؤسسات معتبر دنیا (مواردی که مهارت‎هایی را در خصوص استراتژی، مدیریت و مفاهیم مالی آموزش می‎دهند.)

o درخواست برگزاری برنامه‎های آموزشی داخلی و همچنین منابع خارجی از واحد توسعه و آموزش

 

ویژگی‎های شخصی یک استراتژیست

o مطمئن و قابل اعتماد و قادر به انجام کار با همه سطوح سازمانی

o مجهز به گستره‎ای از دانش، ترجیحاً دارای تجربه در سه تا چهار حوزه مختلف، تحصیلکرده MBA یا تجربه مدیریت عمومی

o قادر به انجام کارهای بسیاری ساختار نیافته

o قادر به همکاری با تیم‎های داخلی و خارجی سازمان و افراد در واحدهای سازمانی متفاوت و حتی با افراد شرکت‎های دیگر در ائتلاف‎های صورت پذیرفته

o داشتن اعتماد به نفس همراه با فروتنی

o مهارت‎های تسهیل‎گری در اداره و راهبری جلسات

o تمایل و علاقه مداوم به یادگیری تکنیک‎های جدید و کسب دانش نوین

o عاشق نوآوری و راه‎های جدید برای انجام کارها

o داشتن حس دوستی و شادابی و نشاط

 

منابع

1- The role of strategist; Diane Foster and Associates

2- The role of a strategic planner; Contact Ruth Tearle at +27-21 7122154 or email ruth@changedesigns.co.za

تجمیع شناسنامه کامپیوتر جمع آوری خودکار فروش کاشی مساجد ایجاد شناسنامه تجهیزات کاشی مسجدی هلپ دسک سازمانی هلپ دسک IT Help Desk کاشی سنتی ایرانی مدیریت تجهیزات IT مدیریت تجهیزات آی تی کارتابل درخواست ها کارتابل درخواست های IT جمع آوری خودکار نرم افزارها جمع آوری سیستم های شرکت جمع آوری سیستم های سازمان تجمیع اطلاعات تجمیع اطلاعات IT تجمیع کامپیوترها مدیریت IT سیستم جمع آوری شناسنامه کامپیوتر سیستم مدیریت کلان IT سیستم مدیریت فنآوری اطلاعات ابزار مدیران IT ابزار مدیران فنآوری اطلاعات سامانه تجمیع خودکار شناسنامه جمع آوری سیستم کامپیوتر