تعیین کشش و حجم بازار داخلی خودرو

مهرداد حکیمی آسیابر

واحد برنامه‎ریزی استراتژیک پارس خودرو

نیاز به تولید خودرو در ایران تا چه حد است؟ این سئوالی است که با افزایش تولید خودرو در ایران فراگیر شده است. افزایش تصاعدی تولید خودرو در شرکت‎های داخلی، بسیاری را به این فکر انداخته است که بزودی بازار اشباع خواهد شد و شرکت‎های داخلی دیگر قادر به افزایش تولید با روند فعلی نخواهند بود. واقعیت این است که تعیین حجم بازار داخلی خودرو یک پیش‎نیاز اساسی برای تدوین برنامه‎های بلندمدت مدیران شرکت‎های خودروساز و همچنین سایر بخش‎های اقتصادی مرتبط با این صنعت نیز هست، بنابراین تحلیل و محاسبه حجم بازار خودرو در داخل کشور به خصوص در شرایط فعلی از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است.

مدلسازی

تقاضای داخلی خودرو را می‎توان به دو بخش تقسیم کرد:

الف) تقاضای خودرو در راستای جایگزینی خودروهای قدیمی

میزان تقاضای خودرو برای جایگزینی خودروهای قدیمی تحت تأثیر چند عامل قرار دارد. اولین و مهمترین آن موجود بودن خودروهای جدید است به بیان دیگر در صورت عرضه کافی خودرو به بازار می‎توان انتظار داشت که خودروهای قدیمی کنار گذاشته شوند. چگونگی عرضه را می‎توان با تعداد عرضه و قیمت فروش محصولات بررسی کرد. بنابراین با عرضه خودروهای گران‌قیمت نیز نباید انتظار داشت که جایگزینی خودروهای فرسوده عملی شود. وقتی عرضه خودرو کافی نباشد عمر مفید خودروها به سمت بی‎نهایت میل می‎کند و صاحبان خودرو با درک جنبه‌های اقتصادی، بارها و بارها خودروهای قدیمی را کامل بازسازی کرده و از آنها استفاده می‎کنند میزان عرضه در واقع خروجی مدل است (میزان تقاضا برابر با میزان عرضه در نظر گرفته می‎شود) بنابراین به‌عنوان متغیر مستقل مد نظر قرار نمی‎گیرد، بلکه وابسته به متغیرهای مستقل دیگر در نظر گرفته شده است. متغیرهای مستقل که میزان تقاضای جایگزینی، وابسته به آنهاست عبارتند از:

·        تعداد خودرو موجود در کشور: این قانونی طبیعی است که هرچه تعداد خودرو در کشوری بیشتر باشد حجم تقاضا برای جایگزینی خودروهای قدیمی نیز بیشتر خواهد شد.

·        عمر مفید خودروهای موجود در کشور: هرچه عمر مفید خودروهای موجود بیشتر باشد نرخ جایگزینی خودروها نیز کمتر خواهد شد. عمر مفید از چند دیدگاه تعیین و بررسی می‎شود:

o       عمر مفید مهندسی که طراحان برای خودرو در نظر می‎گیرند.

o       عمر مفید براساس عرف جامعه که منعکس کننده دیدگاه اجتماعی مردم در رابطه با این موضوع است.

o       عمر مفید قانونی که توسط دولت‎ها تنظیم و اعمال می‎شود و در صورت عدم رعایت، مالیات‎های سنگین به خودروهای در حال عبور و مرور خارج از ضوابط قانونی تعلق می‎گیرد. عمر مفید مورد نظر در این بحث، عمر مفید قانونی خواهد بود. با تعیین عمر قانونی مشخص خواهد شد که چه تعداد خودرو به عنوان قدیمی و فرسوده محسوب شده و باید از رده خارج شوند.

·        عمر خودروهای موجود در کشور : وقتی جمعیت خودرو کشور مشخص و ساختار عمر این خودروها  تعیین شود در هر زمان می‎توان تعداد خودروهای فرسوده و قدیمی را محاسبه کرد عمر خودروهای موجود در کشور را می‎توان از زمان تولید آنها محاسبه کرد. شکل 1 نمودار ساده تعیین تقاضای خودروهای جایگزین را نشان می‎دهد.

تعداد خودرو موجود در کشور

عمر خودروهای موجود در کشور

عمر مفید قانونی خودرو

|تعیین تقاضای خودروهای جایگزین

تعیین تعداد خودروهای فرسوده و قدیمی

 

شکل 1 نمودار ساده تعیین تقاضای خودروهای جایگزین

ب) تقاضای جدید برای خودرو

بخش دوم از تقاضای بازار خودرو، در واقع تقاضای جدیدی است که موجب افزایش سرانه خودرو در کشور خواهد شد. در حال حاضر سرانه خودروی موجود در ایران در حدود 76 خودرو برای هزار نفر است که این رقم سرانه فاصله زیادی با کشورهای پیشرو در این زمینه دارد، بنابراین طبیعی است که این فاصله در طی زمان باید کمتر و کمتر شود. کم کردن فاصله بین سرانه خودرو کشور با کشورهای پیشرفته مستلزم تولید و عرضه خودرو، متناسب با جمعیت کشور است. بنابراین برای تعیین تقاضای جدید سه متغیر زیر مدنظر قرار می‏گیرد:

o       سرانه خودرو در کشورهای پیشرفته

o       جمعیت کشور

o       سرانه خودرو در کشور

 

تعیین تقاضای جدید بازار

تعیین میزان ارتقا سرانه خودرو کشور

سرانه خودرو در کشورهای پیشرفته

جمعیت کشور

سرانه خودرو در کشور

شکل 2. نمودار تعیین تقاضای جدید

 

در نهایت کل تقاضای بازار، از حاصل جمع تقاضای جدید و تقاضای جایگزینی بازار به‌دست خواهد آمد.

 

تعیین تقاضای بازار

در حال حاضر عمر مفید خودروهای تولیدی در حدود 35 سال است که در طی ده سال آینده این رقم حداقل باید به زیر 20 سال کاهش یابد، در غیر این صورت ضررهای هنگفت اقتصادی ناشی از مصرف سوخت اضافی خودروهای با تکنولوژی قدیمی و فرسوده دامنگیر اقتصاد ملی خواهد شد. بنابراین روند کاهش عمر مفید قانونی خودروهای سواری ایران به صورت زیر تخمین زده می‏شود.

سال

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

عمر مفید

35

32

30

28

26

24

22

20

19

18

17

جدول 1. روند کاهش عمرمفید قانونی خودروها در آینده

 

براساس این جدول هر سال باید خودروهایی که عمر مفید قانونی آن تمام شده است اسقاط شده و خودروهای نو جایگزین آنها شود. این برنامه‏ای است که دولت و مسوولان شرکت‏های خودروسازی باید با هماهنگی و سیاست‏گذاری صحیح به انجام رسانند تا بتوان خودروهای آلودگی‏زا و دارای مصرف سوخت بیش از حد استاندارد را از جاده‏های کشور خارج کرد. میزان تولید خودرو به منظور جایگزینی خودروهای فرسوده در طی زمان در جدول دو محاسبه شده است.

تقاضای خودرو جهت جایگزینی خودروهای فرسوده

173862

370087

631555

301247

441237

183581

112103

318905

180527

202821

تعداد خودروهای وارداتی

16957

100149

197045

31070

96474

23581

19153

135815

40776

1385

تعداد خودروهای ساخت داخل

156905

269938

434510

270177

344763

160000

92950

183090

139751

201436

تاریخ ساخت خودروهای فرسوده

1351 و قبل از آن

1354 تا 1352

1357 تا 1355

1360 تا 1358

1363 تا 1361

1366 تا 1364

1369 تا 1367

1371 تا 1370

1373 تا 1372

1375 تا 1374

عمر مفید قانونی خودرو

32

30

28

26

24

22

20

19

18

17

سال

‏1383‏

1384

1385

1386

1387

1388

1389

1390

1391

1392

ردیف

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

جدول 2. تعیین تقاضای خودرو به‌منظور جایگزینی خودروهای فرسوده

 

از طرف دیگر تقاضای جدید مربوط به افزایش سرانه خودرو تا سال 1392 به‌صورت داده‏های جدول سه تخمین زده می‏شود.

تقاضای جدید

__

551700

791500

882800

1067100

1009900

1141000

1256000

1298000

1340000

1444000

1506000

1508000

تخمین جمعیت خودرو

4092000

4643700

5435200

6318000

7385100

8395000

9536000

10792000

12090000

13430000

14874000

16380000

17888000

تخمین جمعیت انسانی

66

3/67

8/68

2/70

7/71

73

5/74

76

5/77

79 *

4/80

9/81

3/83

سرانه خودرو (تعداد خودرو به هزار نفر)

62

69

79

90

103

115

128

142

156

170

185

200

215

سال

1380

1381

1382

‏1383

1384

1385

1386

1387

1388

1389

1390

1391

1392

* تخمین سازمان آمار و اطلاعات

جدول 3. نیازهای افزایش سرانه خودرو در ایران تا سال 1390

 

به این ترتیب براساس تخمین کلی، در سال 1392 جمعیت کشور ایران 3/83 میلیون نفر و سرانه موجودی خودرو برای هر هزار نفر 215 دستگاه خواهد بود. مساله افزایش سرانه خودرو نیز مساله‏ای فرهنگی است و طبیعی است که طی یک دوره هشت ساله این شاخص به سطح کشورهای پیشرفته نخواهد رسید. رسیدن به سطح سرانه 400 دستگاه به بالا برای هر هزار نفر مستلزم گذشت زمان و ایجاد آمادگی فرهنگی ـ ذهنی افراد جامعه برای داشتن خودرو شخصی است. با داشتن داده‏های جدول‏های دو و سه می‏توان کل تقاضای بازار داخلی ایران را محاسبه کرد. جدول چهار محاسبات و داده‏های نهایی را نشان می‏دهد.

 

کل تقاضا

1056662

1437187

1641455

1442247

1697237

1481581

1452103

1762905

1686527

1710821

تقاضای جدید

882800

1067100

1009900

1141000

1256000

1298000

1340000

1444000

1506000

1508000

تقاضای جایگزینی

173862

370087

631555

301247

441237

183581

112103

318905

180527

202821

سال

‏1383‏-‏01‏-‏16 1384

1385

1386

1387

1388

1389

1390

1391

1392

جدول 4. تعیین کل تقاضای بازار داخلی

 

داده‏های جدول چهار نشان می‏دهد که حجم بازار آینده خودرو در ایران از 5/1 تا 7/1 میلیون خودرو است که این میزان تقاضای بالقوه بازار است، و اگر صنعت داخلی (و احیاناً صنعت خارجی) برنامه‏ریزی دقیقی برای تولید و عرضه خودرو با قیمت فروش مناسب بازار روز داشته باشد می‏تواند پاسخگوی سطح نرمال تقاضای بازار بوده و سرانه خودرو را به سطوح پیش‏بینی شده ارتقا دهد. ولی اگر واردات ممنوع شده و خودروسازان داخلی نیز تعداد مشخصی خودرو تولید و عرضه کنند در آن صورت عامل تعیین کننده سرانه خودرو در ایران ظرفیت تولید شرکت‏های داخلی است.

نتیجه‏گیری

در حال حاضر عمر مفید خودروهای سواری در کشور بسیار بالا است. استفاده از خودروهای قدیمی به دلیل تکنولوژی قدیمی و همچنین فرسودگی،‌ مصرف بالای سوخت را در پی دارد که این موضوع سد راه پیشرفت و انجام فعالیت‏های اقتصادی می‏شود. منطقی‏ترین راه برای حل این مشکل، کاهش قانونی عمر مفید خودروهاست. افزایش تولید و عرضه خودروهای با تکنولوژی روز، پشتوانه اجرای این تصمیم خواهد بود. همچنین در آینده به دلیل افزایش جمعیت و تغییر فرهنگ مصرف، تقاضای خرید خودرو افزایش خواهد یافت. برای پاسخگویی به تقاضای جدید و تقاضای جایگزین برنامه‏ای دقیق و بلندمدت ضروری است. براساس این مقاله اگر بخواهیم در طی ده سال آینده عمر مفید واقعی خودروها را به زیر بیست سال رسانده و پاسخگوی نیازهای جدید نیز باشیم باید تولید و عرضه خودرو به حدود 4/1 تا 75/1 میلیون خودرو در سال افزایش داده شود.

 

تجمیع شناسنامه کامپیوتر جمع آوری خودکار فروش کاشی مساجد ایجاد شناسنامه تجهیزات کاشی مسجدی هلپ دسک سازمانی هلپ دسک IT Help Desk کاشی سنتی ایرانی مدیریت تجهیزات IT مدیریت تجهیزات آی تی کارتابل درخواست ها کارتابل درخواست های IT جمع آوری خودکار نرم افزارها جمع آوری سیستم های شرکت جمع آوری سیستم های سازمان تجمیع اطلاعات تجمیع اطلاعات IT تجمیع کامپیوترها مدیریت IT سیستم جمع آوری شناسنامه کامپیوتر سیستم مدیریت کلان IT سیستم مدیریت فنآوری اطلاعات ابزار مدیران IT ابزار مدیران فنآوری اطلاعات سامانه تجمیع خودکار شناسنامه جمع آوری سیستم کامپیوتر