02188272631   09381006098  
تعداد بازدید : 75
3/10/2023
hc8meifmdc|2011A6132836|Tajmie|tblnews|Text_News|0xfdff730b02000000a60c000001000200

های تأثیر دیسک های نوری بر پایگاه های اطلاعاتی درون خطی*

نوشته: کارول تنوپیر

ترجمه: مجتبی اسدی

دانشجوی دکتری کتابداری و اطلاعرسانی

 

کلیدواژهها

پایگاههای اطلاعاتی درون خطی    دیسکهای نوری     منابع اطلاعاتی   نظامهای بازیابی اطلاعات          نظامهای کاوش اطلاعات

 

چکیده

در دهة 1970 که پایگاههای اطلاعاتی درون خطی رواج یافتند پیشبینی میشد که به زودی جایگزین منابع چاپی شوند. با ظهور دیسکهای نوری این تصور پیش آمد که آنها نیز به نوبة خود هم جای منابع چاپی و هم پایگاههای اطلاعاتی درون خطی را بگیرند. با وجود این| در حال حاضر هر سه رسانه در کنار هم به موجودیت خود ادامه میدهند. مهمترین استفادهکنندگان از دیسکهای نوری| کتابخانههای دانشگاهی هستند. در حالی که کتابخانههای تخصصی استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی را ترجیح میدهند. میزان استفاده از آن دسته از پایگاههای اطلاعاتی که معادلهایشان بر روی دیسکهای نوری ارائه میشود رو به کاهش نهاده است. در این میان خطمشی و نگرش کتابداران که به عنوان واسطه| انجام کاوش در پایگاههای اطلاعاتی را برای بهرهگیران به عهده دارند نقش مهمی در میزان تأثیر دیسکهای نوری بر پایگاههای اطلاعاتی درون خطی دارد.

با ظهور پایگاههای اطلاعاتی درون خطی (1) در دهة 1970 واژة "جایگزینی" رواج یافت و اعتقاد عمومی بر این بود که آنها به زودی جایگزین منابع چاپی خواهند شد. ناشران نمایهنامهها و چکیدهنامههای چاپی از این واهمه داشنند که مشترکین این منابع به آنان پشت کنند و به پایگاههای اطلاعاتی درون خطی روی آورند.

بر خلاف این نظر| منابع چاپی همچنان منبع اصلی درآمد ناشران بود (و هست) و درآمد سالانه قابل پیشبینی و ثابتی را نصیب آنها میکند. خدمات جدید پایگاههای اطلاعاتی درونخطی ماه به ماه تغییر میکند و تنها از طریق تداوم رواج خدمات است که به استفادهکنندگان یادآوری میشود ارتباط درون خطی خود را حفظ کنند. منافع ]حاصل از فروش اطلاعات[ با کارگزاران درونخطی تقسیم میشود و به تدریج دسترسی مستقیم به مشتریان کاهش مییابد.

به نظر میرسد که منابع درونخطی هرگز نتوانستهاند اثر عمدهای بر اثر استفاده از منابع چاپی بگذارند. پایگاه درونخطی راه بازارهای جدید و استفادهکنندگان جدیدی را گشودند که هیچگاه مشترک منابع چاپی نبودهاند. به علاوه کتابخانهها عموماً به اشتراک منابع چاپی برای آن دسته از علاقهمندانی که مایل بودند از آنها استفاده کنند| در کنار کاوش درون خطی با واسطه (2) | ادامه دادند. مدت زیادی است که این رسانههای متفاوت در کنار هم و در کمال آرامش به کار گرفته میشوند؛ ولی میزان درآمد پایگاههای درون خطی به طور ثابت رو به افزایش است.

جایگزینی دیسکهای نوری

ظهور دیسکهای نوری یک بار دیگر واژة "جایگزینی" را بر سر زبانها انداخت؛ اما این بار ترس از این بود که آنها جایگزین پایگاههای درون خطی بشوند. منابع دیسک نوری از این نظر که درآمد ثابت سالانهای را نصیب ناشران میکنند و خریداران تنها باید یک بار در سال آنها را خریداری کنند بسیار شبیه منابع چاپی هستند. اکنون که ناشران به درآمدهای درون خطی در کنار منابع چاپی خو کردهاند| گروهی از این بیم دارند که دیسکهای نوری به زودی جایگزین هر دو روش درون خطی و چاپی بشوند. گروهی دیگر انتظار دارند که آشنایی بیشتر مشتریان با دیسکهای نوری| موجبات عرضة بیشتر خدمات درونخطی را فراهم سازد. البته سیستم های بزرگ درون خطی| بقای خود را در گرو تداوم و افزایش استفادة عمومی از آنها میدانند و دریافتهاند که باید مزایای دسترسی درونخطی را در برابر دیسکهای نوری تقویت نمود.

 

کتابخانههای عالی علمی

اولین و بزرگترین استفادهکنندگان از دیسکهای نوری را کتابخانههای علمی (3) تشکیل میدهند که بسیاری از آنها دارای عناوین بسیاری از این دیسکهای نوری و ایستگاههای کاری(4) زیادی برای بهرهگیری از آنها هستند. این گروه از کتابخانهها مدتها است که اغلب به کمک واسطه و گاهی نیز از طریق بهرهگیری نهایی از پایگاههای اطلاعاتی درونخطی استفاده کردهاند.

بهرهگیری از پایگاههای اطلاعاتی دیسک نوری| بر خلاف دسترسی درونخطی| مستلزم یک سرمایهگذاری اولیة هنگفت است (مثلاً میانگین هزینة یک پایگاه اطلاعاتی کتابشناختی در حدود 1200 دلار در سال است). ]1[ به دلیل محدودیت بودجه| بهتر است فقط آن دسته از دیسکهای نوری که بیشترین استفاده را دارند خریداری شوند. یکی از راههای تشخیص دیسکهایی که بیشترین استفاده را دارند| ملاحظة آمار کاوشهای درون خطی| و سپس خرید نگارش دیسک فشردة آن پایگاههای اطلاعاتی است که بیشترین استفاده را دارند. (البته در صورتی که آن پایگاهها روی دیسکهای نوری نیز عرضه شده باشند).

عجیب نیست که بنابر گزارش بسیاری از کتابخانههای عالی علمی| کاوش درون خطی کاهش شدیدی یافته است. زیرا این کتابخانهها به خرید پایگاههای اطلاعاتی دیسک نوری همچون Medline| Psychological Abstracts| ERIC روی آوردهاند؛ یعنی پایگاههایی که قبلاً بیشترین استفاده را در کاوشهای درونخطی داشتهاند. گاهی از این کاهش استقبال میشود؛ زیرا کاوش درون خطی با واسطه| وقت کتابداران را میگیرد| غالباً فقط برای کسانی ممکن است که توان پرداخت هزینههای آن را دارند| و ضمناً چنان سطحی از خدمات تحقیقاتی را ارائه میکند که از سایر خدمات کتابخانههای عالی علمی فراتر میرود.

کاوش در دیسکهای نوری باعث رونق بیشتر تحقیق در میان دانشجویان و اعضای هیئت علمی میشود| بسیار آشکار و عینی است| و معمولاً هیچ هزینهای برای استفادهکنندگان ندارد. به درست یا غلط| با وجود نمایههای موجود بر روی دیسکهای نوری| کتابداران برخی از کتابخانههای عالی علمی امکان یافتهاند که نقش واسطهای خود را کنار بگذارند ]و بهرهگیران نهایی را وادار کنند تا خود به تنهایی از آنها استفاده نمایند[ . در کتابخانههایی که در آنها| کاوش درون خطی توسط بهرهگیر نهایی صورت میگیرد| انتقال از شکل درون خطی به دیسک نوری امکان کاوش نامحدود با بهای ثابت را ممکن میسازد؛ هر چند پایگاههای اطلاعاتی کمتر و قدیمیتر قابل دسترسی خواهند بود.

 

 

نگاهی به تگزاس و هاوایی

از زمان شروع به استفادة گسترده از دیسکهای نوری در دانشگاه A&M تگزاس| آمارهایی گردآوری شده است. به گفتة "ویکی اندرز" (5) رییس "خدمات خودکار بازاریابی": "استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی (که معادلهایشان بر روی دیسکهای نوری ارائه میشود) تنها  تا 3 ماه بعد از عرضة دیسکهای نوری روبه کاهش نهاد. پایگاههای اطلاعاتی Psyc  Info| Agricola| Ericهمواره در زمرة 10 پایگاه اطلاعاتی عمدهای بودند که دسترسی به آنها به روش کاوش درون خطی| هم با واسطه و هم توسط خود بهرهگیران نهایی صورت میگرفت. در حال حاضر تنها پایگاه اطلاعاتی Agricola در ردة چهارم از جمع ده پایگاهی قرار دارد که کاوش ]درون خطی[ با واسطه در آنها انجام میگیرد. در میان پایگاههای اطلاعاتی که کاوش آنها توسط خود بهرهگیران نهایی صورت میگیرد Agricola مقام هجدهم| Info Psyc مقام نوزدهم| و ERIC مقام بیست و دوم را دارند." ]2[

بخشی از کاهش مستمر در استفاده از پایگاههای اطلاعای درون خطی عمدی بوده است. "اندرز"مطلب را به این صورت عنوان میکند: "ما بر میزان کسب و کار خود در پایگاههای اطلاعاتی درون خطی اثر میگذاریم"| زیرا در دانشگاه A&M تگزاس "برای پرهیز از پرداخت دوبارة هزینه اطلاعات تکراری| استفادة درون خطی از پایگاههای اطلاعاتی که بر روی دیسکهای نوری موجودند| فعالانه جلوگیری کردهایم. ما این کار را با حذف یارانهای که قبلاً برای این کار میپرداختیم| به انجام رساندهایم... برای استفادة هر چه بیشتر از امکانات مالی خود| از نظر اقتصادی عاقلانه خواهد بود اگر اعضای کتابخانه را آموزش دهیم که به جای پرداخت هزینههای اتصال و چاپ دادههای مشابهی که در محیط درونخطی عرضه میشوند| از پایگاههای اطلاعاتی دیسک فشرده که قبلاً هزینه آن را پرداختهایم استفاده کنند."

در حال حاضر| کاوش درون خطی با واسطه در پایگاههای اطلاعاتی گرانقیمتتر| یا هنگامی که کاوش در دیسکهای نوری به نتیجه مطلوب نرسد انجام میگیرد؛ به همین دلیل نیز میانگین هزینة کاوش درون خطی با واسطه افزایش یافته است. اعضای هیئت علمی و کارکنان دانشگاهی هنوز کاوش درون خطی با واسطه را ترجیح میدهند؛ دانشجویان بالاتر از کارشناسی همچنان تمایل دارند که کاوش درون خطی در پایگاههای اطلاعاتی BRS/After Dark یا Knowledge Index را خودشان انجام دهند؛ ولی دانشجویان کارشناسی از دیسکهای نوری طرفداری بسیار میکنند. آنان قبلاً نیز کمتر از روش درون خطی استفاده میکردهاند| ولی اکنون به نظر "اندرز" "جای پای محکمی در این میان یافتهاند".

در "بخش علوم انسانی/ اجتماعی" کتابخانه دانشگاه هاوایی| از زمان روی آوردن به استفادة گسترده از دیسکهای نوری| کاوش درون خطی رو به کاهش نهاد. تعداد کاوشهای درونخطی با واسطه از میانگین ماهانه 56 مورد در ده ماهة بین مه 1998 تا فوریة 1989| به ماهانه 11 مورد در ده ماهة اول سال 1990 کاهش یافته است. در همین مدت| تعداد کاوش بر روی دیسکهای نوری جهش چشمگیری داشته است. در این دانشگاه روزانه به طور متوسط 166 کاوش در منابع علوم انسانی و اجتماعی بر روی دیسکهای نوری انجام میگیرد. کتابداران مرجع دانشگاه هاوایی آگاهانه از تبلیغ خدمات کاوش درون خطی با واسطه خودداری میکنند و هرگز به بهرهگیران نهایی کاوش درون خطی را پیشنهاد نمیکنند. آنان در کار با دیسکهای نوری کاملاً احساس راحتی میکنند| هر چند این سیاست به افزایش فراوان حجم سؤالات مرجع و درخواست فزاینده برای  راهنمایی از کتابداران مرجع منجر شده است.

سایر کتابخانههای عالی علمی نیز گرایشهای مشابهی را گزارش میکنند. "کنت استیت" (6) در "مطالعه موردی: دسترسی عمومی به دیسکهای نوری"]3[ در کتابخانهها| به بررسی تجربیات تعداد از کتابخانهها در این زمینه میپردازند و چنین گزارش میکند که: "به طور کلی| تعداد کاوشهای درون خطی با واسطه در حدود 30 درصد کاهش یافته است." این کاهش در مورد پایگاههای اطلاعاتی ERIC و  Psyc Info که رایجترین پایگاههای اطلاعاتی درون خطی به شمار میروند از زمانی که بر روی دیسکهای نوری عرضه شدهاند| کاملاً چشمگیر است. کاوش درون خطی Vanderbilt در طی دو سال 58 درصد کاهش یافته است. مؤسسات دیگری از قبیل: کارنگی ملون(7) | دانشگاه ایالتی "ارگن" (8)| و دانشگاه "کرنل" (9) نیز وضعیت مشابهی را گزارش کردهاند.

به طوری که از موارد گزارش شده از دانشگاه A&M تگزاس و دانشگاه هاوایی بر می‎‎‎آید| خط مشیها و نگرش کتابداران نقش مهمی در میزان تأثیر استفاده از دیسکهای نوری بر روش درون خطی دارد. اگر کتابداران دیسکهای نوری را جایگزین مناسبی برای کاوش درون خطی بدانند| ممکن است عملاً چنین شود. در غیر این صورت| هم کاوش در دیسکهای نوری و هم کاوشهای درون خطی تشویق میشوند و به یک نسبت انجام میگیرد.

به گزارش دانشسرای "بوستن" (10) | از زمانی که دیسکهای نوری به مجموعة آنها اضافه شده| کاوش درون خطی با واسطه 8/16 درصد کاهش یافته است؛ اما از آنجا که کاوش مراجع در حدود 44 درصد افزایش داشته| به طور کلی میتوان گفت که استفادة درون خطی در آن جا افزایش یافته است.

هنگامی که کتابخانة پزشکی بیمارستان "جیمزا هالی" (11) | دیسکهای نوری را به مجموعه خود افزود همچنان به خدمات مجانی کاوش با واسطه در Medline ادامه داد و دریافت "که اگر عامل هزینه برای اعضای بیاهمیت باشد| تعداد کاوشهای درون خطی اساساً تغییری نخواهد کرد. اما اگرچه تعداد کاوشهایی که در آنها کتابدار نقش واسطه را بازی میکند کاهش نیافته... تعداد کاوش بهرهگیران نهایی در دیسکهای نوری افزایش چشمگیری یافته است." ]4[ تحقیقات دانشگاه "براک" (12) به این نتیجه رسید که اگرچه کاوشهای با واسطه در پایگاههای اطلاعاتی که بر روی دیسکهای نوری در دسترس هستند کاهش یافته| کاوش درون خطی در سایر پایگاهها افزایش یافته است.

 

تأثیر کلی

آیا دیسکهای نوری بر استفادة درون خطی تأثیر کلی داشته یا خیر؟

بیشترین حجم استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی را کتابخانههای سازمانها داشتهاند نه کتابخانههای عالی علمی. در کتابخانههای سازمانها استفاده از دیسکهای نوری از گستردگی چندانی برخوردار نیست. کتابداران ویژه(13) تمایل به استفاده از پایگاههای اطلاعاتی متنوعتر| در طیف گستردهتری از سیستمهای درون خطی دارند. در این گونه کتابخانهها معمولاً تعداد متقاضیان هر پایگاه اطلاعاتی خاص آن قدر کم است که خرید گستردة دیسکهای نوری را از نظر صرفهمندی توجیه نمیکند. برای این کتابخانهها| روزآمد بودن و بازیابی متن کامل منابع از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ بنابراین اکثر آنها نمیتوانند دیسکهای نوری را جایگزین پایگاههای اطلاعاتی درون خطی نمایند.

"شاخصهای بازار اطلاعات" ویراستة خانم "مارتا ویلیامز" به طور مرتب آمارهایی را دربارة استفادة از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی ایالات متحده جمعآوری میکند. ]5[

آخرین آمارها نشان میدهد که استفاده از خدمات درون خطی هنوز هم رو به افزایش است. "استفاده از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی در سیستمهای عمدة آمریکایی که پایگاههای اطلاعاتی متنی را ارائه میکنند از 750000 کاوش در سال 1974 به 13 میلیون در سال 1984| 3/28 میلیون در سال 1988| و 3/31 میلیون کاوش در سال 1989 افزایش یافته است. (آخرین اطلاعات موجود| مربوط به سال 1989 میباشد.)

با این وجود| دیسک نوری کمکم بر برخی بازارهای مربوط به تعدادی از پایگاههای اطلاعاتی اثر میگذارد. به نظر خانم "ویلیامز" "توسعه و توزیع پایگاههای اطلاعاتی دیسک نوری باعث افزایش گستردة استفاده از پایگاههای اطلاعاتی ماشینخوان در دانشگاهها و دانشسراها شده است| یعنی در جایی که هزینه همواره مانعی بر سر راه دستیابی به اطلاعات به شمار میرفته. در عین حال| این امر کاوش درون خطی آن دسته از پایگاههایی را که بر روی دیسکهای نوری عرضه شدهاند کاهش میدهد."

به گفتة "ویلیامز"| دادههای او چنین نتیجه میدهد که استفادة درون خطی از "برخی پایگاهها کاهش شدیدی یافته| که ERIC مهمترین آنها است. در حال حاضر دیسک نوری تأثیر زیادی بر استفادة درون خطی از پایگاههای اطلاعاتی دارد| ولی تولیدکنندگان اهمیتی به این موضوع نمیدهند؛ آنان هنوز هم درآمد فزایندهای دارند و باز هم دارند به سوی رسانههای دیگر روی میآورند."

بنا به گزارش "دیالوگ" (14) استفادة درون خطی از پایگاههای اطلاعاتی همچنان رو به افزایش است و کاهشی در این رشد به وجود نیامده است. به نظر “لیبی ترودل“(15) مدیر فروش این مؤسسه: "در برخی موارد| دیسک نوری باعث گسترش استفاده از خدمات درون خطی میشود| زیرا بهرهگیران را از وجود منابع مرجع الکترونیکی آگاه میکند. البته مواردی از جایگزینی مشاهده شده مثلاً در چند سایت مشتری از پایگاه اطلاعاتی ERIC| ولی این مسئله عمومیت ندارد. به طور کلی میتوان گفت که رسانههای جدید برای این صنعت ]= اطلاعرسانی[ مفیدند."

"شرکت دسترسی به اطلاعات(16) "(IAC) که بسیاری از پایگاههای اطلاعاتی درون خطی و دیسک نوری را تولید میکند در گزارش خود آورده است: "نمودار ]استفاده[ از پایگاههای اطلاعاتی" هم پایگاههای درون خطی و هم دیسک نوری رو به افزایش است. "درآمدهای درون خطی یقیناً در حال افزایش است. ]ظهور دیسکهای نوری[ هیچ تأثیری بر بازار سنتی پایگاههای اطلاعاتی درون خطی ما که کتابخانههای سازمانی هستند نداشته است؛ ولی در کتابخانههای عالی علمی استفادههای درون خطی اندکی کاهش یافته. در عوض| اکنون این کتابخانهها کاوشهای درون خطی تخصصیتری را انجام میدهند." "موریه گلدشتاین" (17)  رییس مؤسسة IAC در "نشست آنلاین 90" در نوامبر 1990 پیشبینی کرد که "تعداد بهرهگیران از دادههای دیسک نوری و درون خطی همچنان افزایش خواهد یافت؛ این صنعت تاکنون شتاب کندی داشته| ولی به سرعت به سوی مقصد نهایی خود یعنی کاربرد جهانی اطلاعات الکترونیکی پیش میرویم."

از سیستمهای درون خطی برای ]دریافت اطلاعات[ روزآمد و نیز دسترسی به خدمات سنتی مبتنی بر متن استفاده خواهد شد؛ دیسکهای نوری امکانات جانبی سازگارتر و بیشتری همچون ترکیب متن کامل با انواع دیگر دادهها| تصاویر و میانجیهای بهتر را فراهم خواهند آورد. در زمینة طراحی محصولات ]اطلاعاتی[| نوآوریهای زیادی بر روی دیسکهای نوری صورت خواهد گرفت| زیرا تولیدکنندگان پایگاههای اطلاعاتی در کار بر روی دیسک نوری مجبور نیستند خود را با خواست یک کارگزار بزرگ درون خطی سازگار نمایند.

وجود دیسکهای نوری باعث میشود که کارگزاران درون خطی در برخی از خط مشیهای خود بازنگری کنند. "گلدشتاین" میگوید: "در چند ماه اخیر بیش از سالهای گذشته| اخباری از کارگزاران دربارة قراردادهای استفادة نامحدود با قیمت ثابت شنیده است."

پذیرش مشتاقانة دیسکهای نوری از سوی کتابخانههای عمومی و علمی نشان داده است که فروش اطلاعات به این روش| بازار خاص خود را یافته است". بیمیلی کارگزاران درون خطی در توجه به چنین ساختارهای قیمتگذاری خلاقانه| یا به بهبود ابتکارآمیز محصولاتشان را میتوان تا حدی از عوامل موفقیت روزافزون دیسکهای نوری به شمار آورد.

 

پینوشتها

1.     Online Databases

2.     mediated online search.

3.     academic libraries.

4.     workstations

5.     Vicki Anders.

6.     Kent State.

7.     Carnegie Mellon

8.     Oregon

9.     Cornell.

10.  Boston College.

11.  James-A. Haley veterans Hospital

12.  Brock

13.  special librarians.

14.  Dialog.

15.  Libby Trudell.

16.  Information Access Company.

17.  Morrie Goldsteine.

منابع

[1]. Nicholls| Paul 1990. CD-ROM TOOLKIT. Online Inc.

[2]. Anders| Vicki "1990 The wiley laser Disk Service at Evans Library| Texas A&M University"| in Public Access CD-ROM in Libraries: Case Studies. Meckler| p. 191-197; Anders| Vicki| 1998 "Online vs. CD-ROM: The impact of CD-ROM Databases upon a large online searching program"| Online| Nov. p. 24-32.

[3]. Stewart| Linda & others| eds 1990. Public Access CD-ROMS in Libraries: Case Studies. Mecker.

[4]. Bernal| Nancy E.& Iris A. Renner 1990| "CD-ROM MEDLINE’S impact on Mediated online searches when patron cost is not a variable" Laser disk Professional| Mar. p. 25 - 27.

[5]. Williams| Martha E. 1991| Information market indicators. q. IMI; Some data is summarized in william’s preface to Computer Readable Databases: A Directory and Data Sourcebook. ed. Gale.

 

 

 



 



* Carol Tenopir (1991). "The impact of CD-ROM on online" Library Journal vol. 116| no.3| pp.61-62.

تجمیع شناسنامه کامپیوتر جمع آوری خودکار فروش کاشی مساجد ایجاد شناسنامه تجهیزات کاشی مسجدی هلپ دسک سازمانی هلپ دسک IT Help Desk کاشی سنتی ایرانی مدیریت تجهیزات IT مدیریت تجهیزات آی تی کارتابل درخواست ها کارتابل درخواست های IT جمع آوری خودکار نرم افزارها جمع آوری سیستم های شرکت جمع آوری سیستم های سازمان تجمیع اطلاعات تجمیع اطلاعات IT تجمیع کامپیوترها مدیریت IT سیستم جمع آوری شناسنامه کامپیوتر سیستم مدیریت کلان IT سیستم مدیریت فنآوری اطلاعات ابزار مدیران IT ابزار مدیران فنآوری اطلاعات سامانه تجمیع خودکار شناسنامه جمع آوری سیستم کامپیوتر
All Rights Reserved 2022 © Tajmie.ir
Designed & Developed by BSFE.ir